Віталь глядзеў, як абдымае Глеб жонку і сына, стоячы на каленях, і яму стала чагосьці сорамна, быццам падглядвае за нечым чужым інтымным. Ён адышоў у бок. Яго паклікалі праз некалькі хвілін. Перад тым, як ад’язджаць, дырэктар запаведніка адазваў Глеба ў бок, нешта ціха казаў яму, усміхаючыся лісліва, непрыгожа.
Ужо пад’язджаючы да горада Глеб раскрыў сакрэт гэтай гаворкі:
— Токар прасіў… Калі вас пачнуць журналісты з іншых выданняў распытваць, каб не казалі пра плыт. Маўляў, якая розніца — егеры ж амаль да вострава даплылі па вас. І другое… Каб казалі, што вялікі касцёр вы здагадаліся запаліць толькі сёння раніцай. За гэта будзе нам усім бясплатнае карыстанне месцамі адпачынку ў запаведніку ў любы час, і лодка ў любое месца…
— На лодку я сама цяпер доўга не сяду, — толькі і адгукнулася Воля. — Што скажаце, Віталь Андрэевіч? Няхай запаведнік зарабляе імідж выратавальніка?
— Няхай зарабляе, — памяркоўна згадзіўся Віталь. — У нашым лёсе гэта нічога ўжо не зменіць.
Глеб высадзіў Волю з сынам каля дома, і хоць Віталь аднекваўся, накіраваўся ў другі канец горада, каб падвезці яго. Маўчалі. Толькі калі даехалі, Глеб моцна паціснуў руку Віталя, і трымаючы яе, сказаў, гледзячы ў вочы:
— Дзякуй вам. Чыста мужчынскае. І больш нічога казаць не буду.
— Больш і не трэба, — кіўнуў Віталь. — Зямля круглая і маленькая.
— У сэнсе?
— Ды ў тым, што не паспееш і забыцца, што кінуў ззаду, як пабачыш тое наперадзе, — уздыхнуў Віталь.
— Тое так, — задумліва прагаварыў Глеб, дадаў: — Не ведаю, ці змагу калі дараваць сабе, што не застаўся з жонкай і сынам… Але, то мае справы. Вам скажу: пра мяне могуць казаць рознае. Ведаю, вы ўжо шмат чаго і чулі. Але, я вам як мужчыне кажу: я сам не нашмат большы вінцік, чым вы. Не ад мяне ідуць ініцыятывы перамен. Не ведаю, чым вы і калі не дагадзілі сённяшняму кіраўніцтву. Аднак мне было сказана даслоўна: я станаўлюся рэдактарам, а вы павінны быць звольнены. Два вашыя матэрыялы выклікалі вялікае незадавальненне. Няправільная ў вас палітыка, сказалі мне. Ні ваш вопыт, ні талент журналісцкі ў разгляд не прымаюцца. Самі бачыце, сёння патрабуецца іншае ад газетчыкаў. Я сказаў вам праўду, вы ўжо самі рашайце…
9
Ад усякіх іншых журналістаў ды выданняў Віталь і Воля змаглі адбіцца, але тут прыехалі з галоўнай газеты краіны, і сам Глеб патэлефанаваў, папрасіў: раскажыце. Расказвалі доўга: пра чарамшу, пра восці і рыбу, пра будаўніцтва будана і плыта, пра чаплю і віццё вяроўчын з абрэзанай адзежы. Выйшаў вялікі артыкул, дзе быў на фота і маленькі Данік у тых сваіх абрэзаных няроўна штоніках з двума звязанымі, бы сапраўдныя клыкі невядомага звера, яловымі зубцамі ад восцяў. Быў і здымак іх будана, невялікага вогнішча з калкамі, каб смажыць рыбу…
Праз тыдзень Віталю патэлефанаваў старшыня іх раённага суда. Папрасіў прабачэння:
— Не крыўдуй, Андрэевіч, але мы людзі ў нечым паднявольныя. Тут на цябе матэрыялы прыйшлі… Зайдзі, пазнаёмішся…
— Каго я там абрабаваў ці забіў? — без хвалявання спытаў Віталь, насамрэч не адчуваючы ніякай пагрозы ў словах.
— Тут многа чаго, Андрэевіч, — уздыхнуў старшыня суда. — І чаплю чырвонакніжную, і рыбу падчас нерасту…
— Вы сур’ёна, Мікалай Антонавіч? — не паверыў Віталь.
— І нават вельмі сур’ёзна, — адказаў старшыня суда. — Прыходзь…
Праз гадзіну ён чытаў пратаколы. Не толькі рыба, не толькі чапля. Тут была чарамша (якая таксама ў Чырвонай кнізе), тут былі паваленыя ім дрэўцы, разведзеныя ў запаведнай зоне кастры без дазволу на тое. Былі і фотаздымкі: іхні будан, два вогнішчы, палянка з парванай (але ж не ўсю падрад ірваў ён) чарамшой, скура з пер’ем, доўгія тонкія ногі і галава з шыяй чаплі, нават рыбныя хрыбты, якія Воля складвала ў выкапаную ёй ямінку.
— Яны напачатку адным пратаколам хацелі ўсё аформіць, — дзяліўся з Віталем суддзя. — Але ў такім выпадку ўрон прыродзе сягае да той сумы, калі трэба заводзіць крымінальную справу. Пагаварылі са следчым камітэтам, паколькі дзеянні не насілі адначаснага характару, то вось такі варыянт… Тут падлічана сума нанесенага ўрону па кожным факце… канешне, не маленькая. Што скажаш?
— Скажу адно: не лічыў плошчу, на якой парваў чарамшу, то не магу спрачацца: дваццаць метраў квадратных ці болей.
Віталь адчуў звінячую пустату ў галаве. Не хацелася ні спрачацца, ні пытацца хоць пра што. Не задаваць пытанне, якое ў любога разумнага чалавека павінна было б сарвацца з языка: дык ім што, трэба было паміраць ад холаду і голаду?
Няма сэнсу. Таму што нябачная машына недзе завялася, нябачны кіроўца лёгка цісне на газ, коціцца каток, уплюшчвае ў зямлю ўсё, што сустрэне на сваім шляху.