12
Вось і наступіў той дзень, калі павінен быў вярнуцца з курорту Мішка. Дзень сонечны, цёплы. Чаго не скажаш пра герояў нашай заблытанай гісторыі. Яны тапталіся па двары Арынавіча, стараючыся не сустракацца позіркамі. А вось апрануты былі мужчыны ў свае лепшыя ўборы. Бы на вяселле сабраліся і чакаюць, калі паклічуць іх да святочнага стала.
– А можа ўсё ж трэба было б для храбрасці, га?– Амерыканец спачувальна паглядзеў на Чапуху і Кіпціка. – Трафім? Ягор?
Тыя не адрэагавалі – як і не чулі.
Амерыканец развёў рукамі, патрос імі, прывёў больш важныя аргументы:
– Ногі трымцяць. Лыткі. Страшна. Га, мужыкі?
– Чапуха!
– Ну чаго ты калоцішся? – плюнуў Кіпцік. – Будзь, Амерыканец, мужыком!
– Смелы, бачу, – хмыкнуў Амерыканец. – Добра што хоць вокны зашклілі.
– А курэй – ні жывых, ні мёртвых! – Кіпцік зноў плюнуў.
Чапуха паскроб за вухам:
– Спецыяльна давялося ў горад ехаць, у кіёсках газеты купляў.
– Дык чаго табе тады баяцца? – узняў вочы на Чапуху Амерыканец. – Выкруціўся, можна сказаць.
– Як сказаць,– не пагадзіўся Чапуха. – За газеты не хвалююся. За пісьмы калі толькі. Іх у кіёску не купіш. Чытаў, чытаў, хлусіць не буду... выведваў людскія тайны. Цяпер яны мне сняцца, тайны тыя. Давялося. Каб жа хоць неяк знайсці, каму пісьмы прызначаліся. Хіба ж я вінаваты?
Пахадзілі пэўны час моўчкі. Амерыканец паглядзеў на гадзіннік, а тады зноў затрымаў свой позірк на штрафніках:
– Можа для храбрасці, мужыкі?..
Кіпцік не адразу паставіў прапанову пад сумненне:
– А раптам падвядзе нас віно? А раптам расплачамся? І будзем слёзы ліць, як бабры?
– Чапуха!– сказаў Чапуха.
– Зразумеў, Амерыканец?
Амерыканец кіўнуў. Кіпцік працягваў:
– А мы павінны цвёрда стаяць, як на допыце!
Мужчыны раз-пораз падыходзяць да акна, заглядваюць у шыбы, быццам у люстэрка, папраўляюць гальштукі, прылізваюць валасы. Ад няма чаго рабіць, Кіпцік паглядзеў на Чапуху:
– Загадчыца пошты дала ў косці?
– Вымову ў вуснай форме. А Мішку, сказала, запіша.
– Тады і табе рана храбрыцца,– зрабіў выснову Кіпцік.
– Чапуха!
– А я сам сабе водпуск прадаставіў,– паспрабаваў усміхнуцца Амерыканец, але ў яго не надта атрымалася. – І Клаўцы. А што? План выканалі. За адзін вечар. А далей Арынавіч няхай сам варушыцца. Пойдуць, пойдуць людзі ў кіно. Гэта мне яны помсцяць за рэкламу. А Мішку не будуць. Пры чым тут ён? Яго віны, я так разумею, няма. Ён на курорце быў... Прагаладаюцца – і пойдуць...
– Мне здаецца, мужыкі, што курэй нехта напаіў,– спыніўся Кіпцік, калупнуў сандалетам зямлю.
Амерыканец тыцнуўся ў спіну Кіпціка тварам:
– А што – і яны п’юць?
Кіпцік здзіўлена паглядзеў на Амерыканца:
– П’юць, раз глотка ёсць. А я не даў ачуняць ім, згроб у кучу і ў канцы гародчыка прыкапаў. Яны праспаліся і пабеглі...
Чапуха засмяяўся:
– Да крамы... апахмяляцца, а там іх мужыкі на закуску скарысталі.
– А Швагер тады дзе? – усміхнуўшыся, сур’ёзна спытаўся Амерыканец. – Сабака не п’е.
Кіпцік хехекнуў:
– Які сабака не п’е? Швагер? Швагер – тым больш. Толькі налівай. Ты не бачыў, як ён кожную бутэльку пасля мяне аблізваў.
– Сабакам больш шанцуе іншы раз, чым чалавеку,– зморшчыўся Амерыканец. – З вамі кашы не згатуеш. Баязліўцы вы. На фронце чаркі давалі. Таму і перамаглі.
Кіпцік стаяў на сваім:
– Не, не, Амерыканец. Не ўгаворвай. Я, ведаеш, не зломак – люблю шахнуць. Але не час. Здадзім пасты, а тады і развяжамся.
– Калі дажывём... – махнуў рукой Амерыканец.
– Чапуха!
Кіпцік усё часцей пачаў нервова паглядаць на веснічкі:
– Да аўтобуса засталося мала. Дзе там той Слесар? Гармонік, гармонік патрэбны! – Выглянуў з веснічак. –А яго, паразіта, і повідам не відаць. Чапуха, ты прывык са сваёй паштарскай торбай па вуліцы шастаць – скокні, прывядзі Слесара. А то ён нам усю працэдуру сустрэчы Мішкі сапсуе, змажа. Скокні, Чапуха!
– Ды чапуха! Будзе, будзе і Слесар. З Клаўкай. І кветкі яны прынясуць. Ці схадзіць?
– Табе ж пра тое і талдоню,– раздражнёна сказаў Кіпцік.
– Чакайце,– кіўнуў Чапуха і знік.
Кіпцік з Амерыканцам па-ранейшаму нервова ходзяць па двары. Потым па чарзе адвярнуліся за вугал: нервы. Амерыканец на хаду зашпіліў гузік – там, за вуглом, не хапіла часу. Падцягнуў штаны і Кіпцік.
– А Чапуха не збяжыць? Не драпане?– аблізаў губы Амерыканец. – Нешта ён дужа ахвотна пагадзіўся за Слесарам схадзіць.
– Драпане – будзе адзін адчытвацца. Жанчыны, жанчыны нашы ідуць!– павесялеў Кіпцік. – Спакойна, Амерыканец. Падтрымка ёсць.
– З букетамі,– павесялеў і Амерыканец, але не ўбачыўшы сярод жанок сваёй кабеты, ссунуў, як гэта ўмеў ён рабіць, бровы. – А маёй паненкі няма. Так і не ўгаварыў. Ну і характар! Я цябе, кажа, кіно не прымушала круціць. Сам напрасіўся, кіншчык нягеглы, сам адказ і трымай.
Як толькі крокі жанчын пачуліся побач з брамай, старыя адбеглі, бы па камандзе, на цэнтр двара, выструніліся – стаялі плячо да пляча. Першай паказалася Груня. І адразу ж зрабіла заўвагу:
– Вы хоць бы двор падмялі!
Кіпцік торкнуў пальцам у неба:
– А вось гэты пункт, іціттваю, і не пралугледзілі!.
Амерыканец неяк вінавата развёў рукамі. Жанчыны ўзялі мётлы, але мужчыны перахапілі. Падмятаюць.
– Касцюмы, касцюмы паберажыце!– перасцерагла Чапушыха, але ж адразу плюнула. – Фу, а чагой-та я раскамандавалася? Майго ж Чапухі тут няма.
– Ды не пыліце ж вы!– замахала рукамі Груня. – Невукі! Ой,мужыкі, і што вы ўмееце рабіць?
– Ціха, бабы!– напомніў пра сябе Кіпцік. – Ціха! Гляньце лепш, пацікаўцеся, ці не відаць аўтобуса на гары з Мішкам?
Чапушыха пакорліва патупала да брамы, неўзабаве паведаміла:
– Няма. Чапуха мой чыкільгае, а яго, аўтобуса, не бачу.
З’явіўся Чапуха.
– Чапуха,– сказаў ён. – Мог бы і не рваць абутак. Збіраюцца. Слесар гармонік працірае. Клаўка перад люстэркам чапурыцца.
– Ды тая ўмее круціцца перад люстэркам!– папракнула Груня.
– Дакруціцца! – паабяцала Чапушыха.
Кіпцік жа насіўся па двары, не знаходзячы, здавалася, месца. Нарэшце спыніўся, дазволіў сказаць сабе голасам камандзіра:
– Бабы! Вы ж, ядры вашу, не ўдарце ў гразь! Будзьце, як артысткі! Самыя што ні ёсць народныя! Станюты і Мардзюковы нашы!.. Толькі я адрапартую... Груня, чуеш?
Груня, прыкметна рысуючыся, кіўнула:
– Я цябе чую, Кіпцік, калі ты і спіш.
– Толькі я адрапартую – уручай, Груня, букет. Не дай Мішку апамятацца. Чапушыха!
– А ты пасля свайго Чапухі... А што ж ты, Амерыканец, будзеш уручаць Мішку? Хіба што мятлу?
– Не ведаю,– абыякава паціснуў плычыма Амерыканец.
– Хавайце, хавайце мётлы!– загадала Груня. – Каб падумаў курортнік, што тут у яго заўсёды быў такі парадак.
Чапуха першы ўбачыў, што на горцы паказаўся пукаты і марудны, бы чарапаха, аўтобус.
– Едзе, каб яго!.. – дрыготкім голасам паведаміў ён.– Ч... чапуха! Ці першы раз?..
Амерыканец, падалося, згубіў голас. Кіпцік патупаў чамусьці ў хляўчук, а калі паказаўся адтуль, замахаў на ўсіх:
– Разбегліся, разбегліся па сваіх месцах! Хуценька! Стаім там, дзе і дамаўляліся.
Яго паслухаліся.
– З бабай... з бабай ідзе,– Кіпцік ускараскаўся на паркан, паведаміў. – Мётлы пахавалі? Пахавалі. Чапуха, а туш? Туш дзе? Я каго за Слесарам пасылаў?
Чапуха паціснуў плячыма:
– Абяцаў, паразіт!
– Заб’ю-ю-ю!– прыгразіў Чапусе Кіпцік.
Аднак не паспеў – прарыпелі, неяк таямніча і ўрачыста, веснічкі, і на двары паказаўся Арынавіч. За ім жанчына, такая ж худоба, як і ён сам. У руках – сумкі, чамаданы, мала таго, дык і на плячах розныя рамяні, на шыі ў Мішкі. Кіпцік перш- наперш звярнуў увагу, што маладзічка прыгожая. Арынавіч, падалося яму, разгубіўся: ён глядзеў на землякоў, і нічога не мог зразумець. Лыпнуў вачыма, працёр іх, папярэдне паставіўшы сумкі на зямлю:
–Ці памыліўся? Дзе я? Я, прабачце, дадому трапіў? Ці... куды? – а ўбачыўшы знаёмыя твары, засвяціўся радасцю. – Прывітанне, землякі!