Выбрать главу

Вераніцын

Тарас на Парнасе

І
Ці знаў хто з вас, браткі, Тараса, Што палясоўшчыкам служыў? На Пуцявішчы, у Панаса, Ён там ля лазьні блізка жыў. Што ж, чалавек ён быў рахманы, Гарэлкі ў губы ён ня браў, Затое ў ласцы быў у пана — Яго пан дужа шанаваў. Любіла тож Тараса й паня, І войт ні разу не збрахаў, Затое ж ён балота з раньня Да цёмнай ночы пільнаваў. Чуць золак — стрэльбу ён за плечы, Заткне сякеру за паяс, — Заўсёды ходзіць бор сьцярэгчы Ды птушак біць з ружжа Тарас. Хадзіў ці многа ён, ці мала, Ды толькі нешта адзін раз Бяда ў бары яго спаткала... Во як казаў нам сам Тарас.
II
«На самага Кузьму-Дзям'яна Пайшоў я біць цецерукоў. Устаў я нешта дужа рана, — Здаецца, зь першых петухоў. Іду сабе я панямногу, Але й на пень крыху прысеў, Аж тут — лоп-лоп! — цераз дарогу Як быццам цецярук зьляцеў. Злажыўся стрэльбай — кляпсь! — ня паліць, Крамзель з другога! — не пякець! Гляджу — аж вось з-за елі валіць Як ёсьць хароміна-мядзьведзь! Хоць не труслівы я дзяціна, Але затросься, як асіна, Зубом, як цюцька, лапачу. Аж бачу — зломана лясіна, І ўздумаў: дай-ка ўскачу!
III
Скакнуў — ня трапіў, пасьлізнуўся І ў яму старчаком лячу! Ляцеў, ляцеў — як разануўся, — Аж стала зелена ўваччу! Ляцеў ці доўга я, ці мала, Таго ніяк не ўцямлю,
Але ўжо ладно расьсвітала, Як я зваліўся на зямлю. Устаў зь зямлі, абкалаціўся, — Бо быў у гразі я, як свіньня, І доўга сам сабе дзівіўся — Дзе апынуўся гэта я? Рукой паскробшы каля вуха, Дастаў зь кішэні рагавень І храпы напіхаў цяртухай, — Бо ўжо ня нюхаў цэлы дзень! Як прасьвятлелі мае вочы, Мядзьведзя ўжо я не шукаў. Закінуў стрэльбу я за плечы І па бакох глядзець пачаў.
IV
Авохці мне! Як там прыгожа! Як быццам хто намаляваў! Чырвоны краскі, мак і рожа, — Ну, як сукенку хто паслаў! І птушкі ёсьць там, дужа стройна Пяюць, палепш за салаўя! А-ай! авохці мне! авой-я! Куды патрапіў гэта я? Стаяў я доўга і дзівіўся, Разявіў зяпу і глядзеў, Аж вось адкулечка з'явіўся — Ці то прышоў, ці прыляцеў — Хлапчына нейкі круглалікі, Увесь кудравы, як баран, І за плячыма ў яго вялікі Прычэплен лук быў і калчан. — Адкуль, куды дарога гэта? — Спытаў я ў хлопчыка той час. — Дарога гэта з таго сьвета, І проста йдзе аж на Парнас! — Сказаўшы, хлопчык таго часу На крыллях шпарка паляцеў Дарогу ж паказаць Тарасу, Ня меўшы часу, не хацеў.
V
Памысліў я тады нямнога: Што за шайтан Парнас такі? Пусьціўся я проста той дарогай, Узяўшы ў рукі добры кій. Прайшоў вёрст дзевяць той дарогай, Аж бачу я — гара стаіць, А пад гарой народу многа, Як бы кірмаш які кішыць. Прыйшоў я бліжэй, што за ліха: Народ ня просты, ўсё паны. Хто дужа шпарка, хто паціху, Усе лезуць на гару яны І, як у школе, галасуюць, Гатоў адзін другого з'есьць, Бо кожны морду ўперад суець, Каб першым на гару ўзлезьць.
VI
Усе з сабой цягаюць кніжкі, Аж з іншых пот руччом плюшчыць, Друг дружцы выціскаюць кішкі. Аж нехта з-паміж іх пішчыць: «Памалу, братцы, не душыце Мой фельетон вы й «Пчалу», Мяне ж самога прапусьціце І не дзяржыце за палу! А не, дык дадушы, ў газеце Я вас аблаю на ўвесь сьвет, Як Гогаля ў прошлым леце, — Я ж сам рэдактар ўсіх газэт!» Гляджу сабе — аж гэта сівы, Кароткі, тоўсты, як чурбан, Плюгавы, дужа некрасівы, Крычыць, як ашалелы, пан. Нясе вялікі мех пан гэты, Паўным-паўнюсенька набіт. Усё там кніжкі ды газэты, Ну, як каробачнік які! Таварыш поплеч зь ім ідзе І несьці кніжкі пасабляе, А сам граматыку нясе, Што ў семінар'ях вывучаюць.
VII
Во нешта разам зашумелі, Народ раздаўся на канцы, І, як бы птушкі, праляцелі Чатыры добрых малайцы. Народ то быў усё не такоўскі: Сам Пушкін, Лермантаў, Жукоўскі І Гогаль шпарка каля нас Прайшлі, як павы, на Парнас. Ну, словам, многа тут народу Сабралась лезьці на Парнас: Былі паны, было й зброду, Як часам і на сьвеце ў нас. Праміж людзей і я штурхаўся І ціснуўся, што ёсьць пары; Вось чуць-ня-чуць такі прабраўся І лезу проста да гары.