У-у, бегемот! Ну пачакай, мы вырасцем, мы табе дадзім!
І чаго яны так насы дзяруць, гэтыя старшакласнікі? Падумаеш, мудрацы! Таксама двойкі атрымліваюць!
А на Высокі востраў мы й самі дарогу знойдзем.
Мы прыплылі туды раней за іх. Недарэмна Ява быў унукам дзеда Варавы, а я — Явіным сябрам. Мы зналі ў плаўнях такія вузенькія пратокі сярод чаратоў, якія рэдка хто ў вёсцы ведаў.
Высокі востраў — самы большы ў плаўнях. Высокім ён называўся таму, што ў яго высокія крутыя берагі. Пасярод вострава ёсць нават невялічкае азярцо, напалову зацягнутае раскай і белымі лілеямі. Уласна, гэта не возера, а затока, аддзеленая ад плёса невялічкай грэбляй. Напрадвесні, калі была вялікая паводка, Фарадзеевіч для нечага загаціў пратоку, і цяпер узровень вады ў тым азярцы быў вышэйшы за ўзровень вады ў плаўнях.
Мы схавалі свой човен у чаратах, а самі прыселі ў кустах непадалёк ад азярца — не хацелася заводзіць сварку з тым Бардадзімам, пакуль мы яшчэ не выраслі.
На тым беразе азярца стаяла пабудова Бурмілы — гэта была яго паляўнічая база, альбо, як ён казаў, «прэзідэнцыя». Самога Бурмілы не відаць — або рыбу ловіць, або спіць пасля чаркі, або... Ды мы пра гэта ўжо не думаем (пасля «атамнай бомбы на транзістарах» неяк не думалася). Ужо чуваць пісклявыя галасы дзяўчат і ненатуральны (няйначай у яго ў роце галушка) Бардадзімаў бас.
Трое чоўнаў прыстала да вострава. Фарадзеевіч з тэрмасам у руках падыходзіць да азярца. Юннаты абступаюць яго.
Фарадзеевіч урачыста падымае тэрмас і пачынае (голас яго дрыжыць і перарываецца ад хвалявання — ён заўсёды хвалюецца, калі расказвае пра якое-небудзь адкрыццё):
— Дык вось... дарагія таварышы-грамадзяне, вось... тут... унутры... прыляцела да нас... знаеце адкуль... З Сахаліна. Так-так... сотні і сотні, як бачыце, кіламетраў. А наперадзе яшчэ мільёны ці нават мільярды мільярдаў кіламетраў... Ведаеце, што тут? Тут... тут... таварышы-грамадзяне... будучая ежа касманаўтаў... зоркавых нябесных жыхароў будучых... Вось яно што! Вы, напэўна, чулі пра цудадзейную водарасць — хларэлу... Га? Дык вось... у гэтым тэрмасе — новы від гэтай водарасці. Глабулус! Магчыма, яшчэ лепшы за хларэлу... Мой сахалінскі сябар вывеў у лабараторыі... І прыслаў, каб мы... тое самае... прадоўжылі працу. Вырасцілі глабулус у прыродных умовах. Праверылі, як ён акліматызуецца і будзе расці. Разумееце, якая адказнасць! Магчыма, уявіце сабе, касманаўты калі-небудзь будуць частаваць нашым глабулусам марсіян ці іншых якіх гаўрыкаў.
Мы з Явам слухалі не дыхаючы.
— Чуеш, ежа астраномаў, а мы... — шапчу я перасмяглымі вуснамі.
— Касманаўтаў! Астраномы — тыя, што ў трубу залазяць. Тыя сала і варэнікі ядзяць, як і мы з табою.
— Ведаю!.. Гэта я так... Які разумны! — шапчу я. І ўяўляю сабе:
...Агромністая ракета на старце... Касманаўты, якія заходзяць у ракету, людзі каля падножжа ракеты. Яны адразу расступаюцца, прапускаючы аўтавазок, на якім штабелі кардонных скрынак. На кардонках вялікімі літарамі напісана: «Глабулус», «Прывітанне з Васюкоўкі», «Глабулус «Васюкоўскі»...
А тады — Марс... У празрыстым шлеме, у скафандры стаіць касманаўт на фоне фантастычнага марсіянскага пейзажу, акружаны марсіянамі, і частуе іх глабулусам, выціскаючы яго з цюбіка, як зубную пасту. Марсіяне каштуюць, цмокаюць ад задавальнення і паказваюць вялікі палец — во!
Толькі — чым жа будуць частаваць, што ж будуць есці бедныя касманаўты, калі мы з Явам, як на тое ліха, перавярнулі гэты тэрмас?
— Глабулус — аднаклетачная мікраскапічная водарасць, — захоплена гаворыць Фарадзеевіч, — і няўзброеным вокам вы яго, вядома, не пабачыце...
«Ой, здаецца, і ўзброеным таксама...» — трымціць маё сэрца.
— Сягоння мы яго, так сказаць, пасеем, потым пачнём падкормліваць... Ён пачне хутка размнажацца, і тады вы пабачыце...
«Пабачыце-пабачыце... калі будзе што сеяць... Ой, бяда, навошта мы палезлі, навошта чапалі гэты тэрмас?»
Зараз Фарадзеевіч адкруціць вечка і... І будзе жахлівы «пшык», як гаворыць дзед Салівон. Тая драбіна Бардадзім першы захіхікае — я яго ведаю.
І каго, каго мы падводзім! Чалавека, перад якім мы («гангстэры!») нямеем ад захаплення і робімся паслухмянымі, як авечкі, чалавека, які, калі запытаць: «Каго ты болей за ўсіх любіш?», стаіць у нас на трэцім прызавым месцы (пасля мамы і таты), а часам выходзіць на другое і нават першае (калі тата: «Ану, скідай штаны, гультаіна!», а мама: «Вось пачакай-пачакай, я табе вушы паабдзіраю!»). Праўда, наша любоў была платанічнай, схаванай ад чужых вачэй; Фарадзеевіч пра яе, магчыма, нават не здагадваўся, бо справу меў найчасцей з тымі бардадзімскімі старшакласнікамі, якія нас («Акыш, маляўкі!») на гарматны стрэл да яго не падпускалі. Але тым больш...