Пасля гэтага прагучала «моцнае» слова. Пакрыўдзіўшыся, А. Капусцін падняўся і пайшоў. Пасля гэтага мне, канечне, стала не па сабе, але праходзілі дні, аднак яму я не тэлефанаваў. Як і ён мне. Толькі недзе праз паўгода Аляксандр Пятровіч зноў з’явіўся ў рэдакцыі «ЛіМа». Абодва мы зрабілі выгляд, што нічога не адбылося, і, як ні ў чым не бывала, працягвалі размаўляць у тым жа духу, як неаднойчы.
Як усе пісьменнікі, А. Капусцін вельмі радаваўся, калі рухалася справа з выданнем чарговай кнігі. Праўда, трэба быць шчырым, радасці гэтай з развалам Савецкага Саюза з кожным годам менела: дзяржаўныя выдавецтвы, якія дагэтуль былі высокарэнтабельнымі (канечне, не за кошт беларускамоўнай літаратуры) пачалі ледзь трымацца на плаву. Тым не менш, новыя кнігі ў Аляксандра Пятровіча выходзілі. Ужо названыя «Цвіў бэз, іграла скрыпка» — у «Мастацкай літаратуры» і «На берагах Нявы» — у выдавецтве «Юнацтва» пабачылі свет з прысвячэннем. На першай з іх стаяла «Табе, слаўны Жлобін, у юбілей пяцісотгоддзя». З’явіўся і чарговы ягоны зборнік у «Бібліятэцы часопіса «Вожык», не кажучы пра кнігі, што выдаваліся ў Жлобіне.
Да кніжкі ў «Бібліятэцы...» я напісаў невялічкую жартаўлівую прадмову, накшталт таго, што А. Капусцін з тых людзей, якім ад нараджэння ўсё жыццё ...хочацца. Меў на ўвазе, канечне, літаратурную творчасць. Праўда, рэдактар зборніка Нэла Тулупава ўсё ж асобныя месцы «змякчыла». Але такой бяды. Я і не да гэтага прывык.
Як я быў... Міколам Гамолкам
У той жа «Бібліятэцы часопіса «Вожык» першая гумарыстычная кніга Аляксандра Пятровіча «Чалавек з пазіцыяй» выйшла яшчэ ў 1975 годзе. Я таксама пісаў да яе прадмоўку. Праўда, тыя, хто знаёмы з ёю, могуць запярэчыць, што пад гэтым невялічкім уступным словам пазначана іншае прозвішча. Сёй-той нават і аўтара назаве — Мікола Гамолка. Цяпер, калі прайшло столькі часу, магу сказаць праўду.
Сапраўды, прадмоўку пісаў я, а ніякі не Мікола Гамолка. Але хто я быў на той час?! Звычайны крытык-пачатковец. Кніг не выдаў, ніякіх званняў не меў. У тым сэнсе, што кандыдатам не быў, дацэнтам, ці прафесарам — тым больш. У Саюз пісьменнікаў Беларусі прымаць мяне не збіраліся. Хіба такія маюць права пісаць прадмоўку для сур’ёзнага выдання? Прынамсі, у рэдакцыі «Вожыка» былі перакананы, што не маюць. Пасля гэтага і задумаліся мы з Аляксандрам Пятровічам, як уратаваць становішча.
На наша шчасце, напісаную мною прадмоўку нікому не паказвалі. Значыць, выйсце было ў тым, каб знайсці такога пісьменніка, які згодзіцца пад ёй паставіць сваё прозвішча. Тады і ўспомніў А. Капусцін пра свайго сябра М. Гамолку.
Мікола Іванавіч, даведаўшыся, у якой сітуацыі мы апынуліся, засмяяўся, а пасля сказаў тое, чаго мы ад яго чакалі:
— Згодзен. Толькі...
— Што толькі? — ледзь не ў адзін голас запталіся мы.
— Каб ніхто нічога не ведаў.
— Маўчу, — адказаў я, бо, у сваю чаргу, Міколу Іванавічу давяраў, дый у мяне з ім таксама былі прыязныя адносіны.
Працяг гэтага творчага «супрацоўніцтва» аказаўся такім, як нам з А. Капусціным і хацелася. Прадмоўка «М. Гамолкі» «вожыкаўцам» спадабалася. Кніжка А. Капусціна «Чалавек з пазіцыяй» выйшла ў вызначаны тэрмін. Мікола Іванавіч атрымаў ганарар. І немалы па тым часе. Добра помню, што гэта было прыкладна 25 рублёў.
Падыходзіць да мяне А. Капусцін: так і так, маўляў, што рабіць будзем. І сапраўды — што?! Як быццам ганарар і мой, але ў той жа час ён і не мой. Пагадзіліся на тым, што паклічам Міколу Іванавіча (з атрыманымі грашыма, вядома) і пойдзем у рэстаран «Лета», які тады знаходзіўся каля трамвайнай лініі, насупраць дзіцячага парку імя Максіма Горкага. Вечар правялі цудоўна: хапіла і на гарэлку, і на закусь. А гэта яшчэ адно сведчанне таму, як «цяжка» жылося ў так званыя «застойныя часы». Асабліва творчым работнікам.
Шлях да апошняй кнігі, ён самы цяжкі
А вось апошнюю сваю кнігу «Усяму беламу свету», рукапіс якой прапанаваў выдавецтву «Мастацкая літаратура», А. Капусцін чакаў з такім вялікім нецярпеннем, як, бадай, ні адну папярэднюю. Спачатку ўсё было добра. Справа з падрыхтоўкай рукапісу да выдання рухалася як быццам няблага. Але з кожнай нашай новай сустрэчай у Аляксандра Пятровіча аптымізму менела. Нарэшце, ён паведаміў мне, што кнігу паабяцалі выдаць толькі пры ўмове, калі будзе сабраны неабходны тыраж. І тут жа па сакрэце прызнаўся, што землякі-жлабінчане гатовы пасля выхаду кнігі выкупіць значную частку яе тыражу.
— Тады ўсё ў парадку, — запэўніў я яго.
— Будзем спадзявацца.
Спадзяванне, на жаль, аказалася марным. Праз колькі часу высветлілася, што абяцанне землякоў А. Капусціна забраць частку тыражу ягонай кнігі, — не выйсце. Яе ж трэба спачатку надрукаваць, а сродкаў на гэта ў «Мастацкай літаратуры» неставала.