Шитик Владимир
Трансплутонавыя афелii (на белорусском языке)
Уладзiмiр Мiкалаевiч Шыцiк
Трансплутонавыя афелii*
Пройдзе час, з зямных касмадромаў возьмуць старт вялiзныя зоркалёты i накiруюцца да далёкiх галактык.
Магчыма, гэта адбудзецца ўжо ў наступным стагоддзi, магчыма, значна пазней. Але наша мара не хоча чакаць, мы ўжо цяпер хочам ведаць, што напаткае бясстрашных астралётчыкаў у бясконцай прасторы. Аб iх прыгодах, лёсе i знаходках расказваецца ў гэтым зборнiку фантастычных апавяданняў.
______________
* Афелii - найбольш аддаленыя ад Сонца пункты арбiт планет або камет.
Выклiк вiдэафона прагучаў меладычна, як лёгкi музычны акорд. Засвяцiўся экран, i на iм узнiк твар радыста планеталёта.
- Праз чвэрць гадзiны сувязь з Плутонам, - напомнiў радыст.
- Дзякую, - адказаў Зыль i выйшаў з каюты.
Рэйсавы планеталёт Зямля - Плутон мiнуў ужо арбiту Нептуна. Да канечнага пункта заставалася ўсяго некалькi дзён, i выклiкаць Плутон пiльнай патрэбы не было. Тым больш што экспедыцыю з Капэлы там чакалi не раней як тыднi праз тры. Усё гэта Зыль добра ведаў i ўсё ж папрасiў капiтана планеталёта, каб яго звязалi са сваiм касмадромам. Iм у апошнi час усё часцей i часцей авалодвала незразумелае нецярпенне. Што гэта - нервы? Вiдаць, працяглае знаходжаннне на далёкай i незаселенай планеце не прайшло бясследна. Зыль не стаў звяртацца да медыкаў. Маючы час, ён проста рашыў адпачыць на Зямлi. Здавалася, адпачынак пайшоў на карысць. Але прыйшло паведамленне, што вяртаецца зоркалёт, i ён адчуў, што яго месца там, на касмадроме Плутона.
Хваляванне не знiкла нават пасля працяглага знаходжання на Зямлi. Ён разумеў, што калi так будзе i надалей, то ўсё ж давядзецца звярнуцца да медыкаў. А ў iх прысудзе ён не сумняваўся. Прыйдзецца назаўсёды развiтацца з Плутонам.
Гэтыя думкi былi асаблiва балючымi. Жыццё заўсёды iшло мiма яго. Ён ужо быў звыкся са сваiм лёсам, спраўна нёс службовыя абавязкi, не марачы нi пра што iншае. Але, калi пачынаў працу на Плутоне, ён быў маладзейшы i, напэўна, больш моцны духам. А зараз? Зараз яму ўжо не адолець новую справу, бо яна будзе яшчэ больш далёкая ад той ягонай колiшняй юначай мары.
- Аб чым сумуеце, капiтан?
Зыль адчуў руку на сваiм плячы i азiрнуўся.
Незнаёмы чалавек у форме астралётчыка шчыра ўсмiхаўся. Зыль усмiхнуўся ў адказ i сказаў:
- Нават сам не ведаю: цi то аб мiнулым, цi то аб будучынi.
- Тады нармальна, - незнаёмец засмяяўся i, кiўнуўшы галавой на развiтанне, пайшоў далей па калiдоры.
А Зыль адчуў нiякаватасць. Ён нiяк не мог прывыкнуць, што яго, начальнiка касмадрома на Плутоне, ведае, напэўна, уся Зямля, што людзi, сустракаючыся, iмкнуцца выказаць яму сваю павагу i сiмпатыю, як вось гэты незнаёмец. Ён не разумеў, што прыкметнага ёсць у яго асобе. Iншая справа, каб на яго месцы быў астралётчык. Прафесiя гэтых людзей была для яго марай, бо з раннiх год ён сам рыхтаваўся да яе. Ён быў блiзка да сваёй мэты вучыўся ў школе пазапланетных сувязей. Але здарылася непрадбачанае. Перад самым выпускам на апошнiм медыцынскiм аглядзе ўрачы вынеслi безапеляцыйны i суровы прысуд - за межы Сонечнай сiстэмы не выпускаць.
Пазней ён зразумеў, што медыкi не маглi сказаць iнакш. Наўрад цi ён адолеў бы шматгадовае знаходжанне ў абмежаванай прасторы зоркалёта. Гэта яму адкрылася пасля таго, як ужо трапiў на Плутон i ўбачыў карабель, што вярнуўся з прасторы.
А тады яму было вельмi крыўдна. Назначэнне на Плутон ён спачатку прыняў як пачэсную ссылку, i на першым часе здаралiся хвiлiны, калi ён быў гатовы адмовiцца ад сваёй прафесii канчаткова, выбраць нешта iншае. Ён не хацеў палавiну чаго-небудзь, яму патрэбна было толькi цэлае.
Аднак што такое палавiна i што такое цэлае? Чым iх вымяраюць? Не адлегласцямi ж ад Зямлi да Плутона, дзе ён зараз працуе, або ад Зямлi да Капэлы, з якой неўзабаве вернецца экспедыцыя? Мера тут нейкая iншая. Даўней гаварылi, што яна залежыць ад самога чалавека, бо цэлае ёсць паўсюдна, яго трэба ўмець толькi знайсцi. А ён з гэтым пагадзiцца не можа.
Мiналi гады. Абавязкi начальнiка касмадрома не вымагалi шмат клопатаў. Усю будзённую справу выконвалi аўтаматы, якiя цудоўна арыентавалiся ў складанай касмадромнай тэхнiцы. Уласна Зыль браўся за работу, калi меўся прыбыць зоркалёт. Увесь астатнi час ён i яго нешматлiкiя памочнiкi займалiся сваiмi справамi - кожны меў любiмую галiну навукi або тэхнiкi.
Жылi i працавалi ў будынiне, якая была падобна на касмiчны карабель i знешне, i ўнутры. Цэнтральны пульт, салон, каюты, машыннае i лабараторнае аддзяленнi - менавiта гэта падабенства, дапасаванае да сапраўдных знешнiх касмiчных умоў, у свой час прывабiла Зыля.
Ён не шкадаваў аб Зямлi. Родных у яго не было, а большасць з сяброў-аднагодкаў, з якiмi ён вучыўся, сталi астралётчыкамi i пакiнулi планету. Яны надоўга, калi не назаўсёды, развiталiся з Зямлёй. Ён застаўся адзiн з усёй групы i лiчыў, што, каб не здрадзiць iх агульным юначым марам, павiнен быць у прасторы. Плутон - гэта амаль мяжа, за якой яна пачынаецца, калi не лiчыць афелiяў камет. I вярнуцца ён зможа толькi тады, калi прыляцiць хаця б першы з сяброў - Вiктар Рабцэвiч. Але гэта будзе яшчэ вельмi не скора.
Знаёмыя лiчылi Зыля дзiваком, пустэльнiкам. А ён хутчэй быў аскетам, упэўненым, што толькi самаадрачэнне дасць яму магчымасць служыць галоўнаму, назаўсёды выбранаму.
- Каменданта касмадрома на Плутоне выклiкаюць у радыёрубку...
Зыль уздрыгнуў. Задумаўшыся, ён забыўся на заказаную размову са сваiм намеснiкам. Адказаўшы, што чуе выклiк, ён паскорыў крокi.
Да таго, што было вядома раней, намеснiк нiчога новага не дадаў. Ён паўтарыў змест лазераграмы з зоркалёта, аб якой Зыль ужо ведаў, расказаў, як iдзе падрыхтоўка да сустрэчы.
Зыль не думаў, што гэтыя некалькi месяцаў расстання са сваiмi таварышамi так падзейнiчаюць на яго. Ён доўга не адпускаў намеснiка ад апарата, распытваючы, што i як. Для яго важнай i блiзкай была кожная дробязь. Вiдаць, намеснiк здагадаўся пра гэта, бо будучы звычайна чалавекам негаваркiм, зараз не скупiўся на словы. А Зыль усё пытаў:
- А яшчэ што?..
- Больш, здаецца, нiчога вартага ўвагi, - нарэшце здаўся намеснiк. Хiба толькi... - Ён на момант запнуўся. - Але гэта, бадай, неiстотна.
- Што - толькi?.. - спытаў Зыль.
- Неўзабаве пасля лазераграмы наша станцыя прыняла i радыёграму з зоркалёта. Праўда, мы яе не расшыфравалi, вельмi скажоная. Але гэта i не важна. Вiдаць, яны на ўсякi выпадак дублiравалi першае паведамленне.
Зыль згадзiўся i, развiтаўшыся, пакiнуў рубку.
Надыходзiў час абеду, i ён накiраваўся ў салон. Там ужо было людна. Ад столiкаў, дзе заставалiся свабодныя месцы, адразу пачулася:
- Да нас, капiтан!
Разгубiўшыся ад агульнай увагi, Зыль паспяшаўся сесцi на першае месца, якое трапiла. Яго суседзямi аказалiся супрацоўнiкi станцыi на Арыэлi спадарожнiку Урана. Яны ўжо ведалi, што ён гаварыў з Плутонам, i адразу пацiкавiлiся:
- Як там, з Капэлы?
- Чакаем, - коратка адказаў Зыль i падумаў, што ён больш ахвотна паслухаў бы iх. Гэтым людзям было пра што расказаць. Iх жыццё праходзiла ў пастаянных сутыкненнях сам-насам з чужой i грознай прыродай. Яны былi даследчыкамi, першаадкрывальнiкамi. У iх будзённасцi была тая рызыка, якой, шчыра кажучы, часта неставала яму.
Зыль разумеў, што ў сорак з лiшнiм гадоў да чалавека павiнна прыйсцi разважлiвасць. I ўсё ж нiчога не мог з сабой зрабiць. Бо не хацеў пагаджацца са сваiм жыццём, у якiм усё было распiсана на шмат часу наперад. А яму, як i многiм фiзiчна не вельмi моцным людзям, хацелася, каб нешта здаралася, каб былi барацьба i перамогi.
Людзi яго часу не любiлi дакучаць адзiн аднаму. Убачыўшы, што Зыль не праяўляе ахвоты да размовы, субяседнiкi працягвалi гутарыць памiж сабой. А ён еў, слухаў, аб чым яны гавораць, i адчуваў, як зноў пачынае расцi незадаволенасць сабой.
Умовы жыцця на касмiчнай станцыi, калi вакол цябе больш робатаў, чым жывых людзей, якiя да таго ж заняты сваёй справай, паклалi адбiтак i на Зыля. Ён прывык разважаць сам з сабой, корпацца ў сваiх пачуццях. Адчуўшы незадаволенасць, ён адразу паспрабаваў адшукаць яе вытокi.
Пасля абеду ён доўга гуляў у дэндрарыi, слухаў iмiтацыю лясных шумаў, стараючыся пазбыцца свайго настрою. I не мог. Потым не вытрымаў i вярнуўся ў радыёрубку.