- Няўжо не ўсё перагаварылi? - пажартаваў радыст.
- Цi бываюць пабочныя радыёз'явы пры перадачы лазераграм? - не прымаючы лёгкага тону, спытаў Зыль.
Радыст здзiвiўся пытанню i адмоўна пакiваў галавой.
- Прашу прабачыць, - сказаў Зыль i выйшаў. Ён ужо зразумеў прычыну сваёй трывогi.
Апынуўшыся на Плутоне, Зыль адразу сабраў сваiх супрацоўнiкаў. Ён выслухаў рапарты, аддаў загады, якiя датычылi сустрэчы зоркалёта, i тады папрасiў:
- Раскажыце пра сiгнал.
Радыст адказаў, не задумваючыся:
- Думаю, гэта дубляж лазераграмы. Сiгнал, аднак, чамусьцi крыху змянiў напрамак i да нас прыйшоў ужо ў адлюстраваным выглядзе. Таму яго нельга прачытаць.
Вiдаць, думка была слушная, бо таварышы падтрымалi меркаванне радыста. Нiякiх iншых зоркалётаў у радыусе парсека зараз, паводле разлiкаў, не павiнна было быць. Хваля, на якой прагучаў сiгнал, была звычайная, не аварыйная. Значыць, яго перадавалi ў спакойнай абстаноўцы, спраўным апаратам.
Зыль адпусцiў супрацоўнiкаў. Застаўшыся адзiн, задумаўся. Так, усiм было ясна, што гэта такое. А ў яго засталiся сумненнi, не вырашыўшы якiх, ён не мог дазволiць сабе забыцца на сiгнал. Таварышы не пераканалi яго. Лазерная сувязь была вельмi надзейнай, i наўрад цi ў экiпажа зоркалёта мелася патрэба звяртацца яшчэ i да радыё. Разам з тым, калi нават дапусцiць, што гэта было зроблена, усё роўна выклiкала здзiўленне памылка ў накiраваннi радыёпромня. На зоркалёце ведалi, дзе знаходзiцца Плутон, вельмi дакладна. Яны не маглi паслаць сiгнал убок, спадзеючыся, што ён выпадкова ад нечага адаб'ецца i тады ўжо трапiць на месца. Iншая справа, калi яны не ведаюць каардынат. Але гэта проста немагчыма. Карты месцазнаходжання не толькi планет, а i ўсiх вядомых зорак у Сусвеце былi складзены на сотнi гадоў наперад. Такiя карты, безумоўна, знаходзiлiся i на борце зоркалёта, аб чым сведчыла сама лазераграма. Не, напэўна, праўда была на баку яго памочнiкаў.
Вывеўшы з гаража ўсюдыход, Зыль адправiўся паглядзець на свае вочы пасадачную пляцоўку касмадрома. Ён ехаў, не запальваючы пражэктараў, даверыўшы кiраванне электроннаму вадзiцелю. Яркiя агнi станцыi адзiн за другiм знiкалi за блiзкiм гарызонтам. Чорнае неба, здалося, насунулася на планету, нiбы сцiскаючы яе ў сваiх нячутных i разам з тым непрыемных абдымках. Здавалася, усюдыход поўз у вузкай шчылiне, што яшчэ засталася памiж небам i паверхняй Плутона. Гэта быў фiзiчны падман, Зыль сутыкаўся з iм кожны раз, калi выбiраўся ў паездку па планеце, i кожны раз, аднак, успрымаў яго як рэальнасць. Каб пазбавiцца гэтага адчування, ён загадаў машыне спынiцца i вылез з яе.
Неба было бяздонным, i недзе там, у бясконцай вышынi, як убiтыя, жаўцелi i серабрылiся гузiкi-зоркi. Зыль азiрнуўся. Станцыi ўжо не вiдаць. У беспаветранай прасторы Плутона яе асвятленне не давала i зарыва. Урэшце, гэта нават лепш. Хутка над станцыяй павiнна ўзысцi камета. Яна ўвабрала вельмi мала святла з навакольнай прасторы, але пры пэўнай спрактыкаванасцi яе можна заўважыць простым вокам. Зыль доўгiя месяцы аддаў назiранням за гэтымi своеасаблiвымi касмiчнымi целамi. Яны радавалi яго разнастайнасцю форм, мудрагелiстасцю арбiт.
Край неба быццам сапраўды пасвятлеў. А можа, гэта толькi здалося, бо ён ведаў час, калi павiнна з'явiцца камета. Зыль стаяў i думаў, што некалькi месяцаў за каметай назiралi аўтаматы. Што яны там нагледзелi? Ён хутка залез ва ўсюдыход i шпарка паехаў уздоўж вялiзнай i гладкай пасадачнай пляцоўкi.
Яму можна было i не ехаць сюды. Пляцоўка ўтрымлiвалася як мае быць. Два-тры кратэры, што ўтварылiся нядаўна, зараўнавалi аўтаматы. Зыль са здавальненнем адзначыў гэта i раптам зноў успомнiў пра скажоны сiгнал. Не чакаючы, пакуль вернецца на станцыю, ён выклiкаў радыста.
- Ты можаш сказаць, адкуль прыйшоў сiгнал? - спытаў Зыль.
- Яго прынялi тры нашы кантрольныя ўстаноўкi, - адказаў радыст. Падобна, што сiгнал адлюстраваўся ад каметы Крынiчка.
"Вось i канец тваiм хваляванням, - крыва ўсмiхнуўшыся, падумаў Зыль. Усё аказалася вельмi простым. Таварышы, напэўна, дзiвяцца з яго намагання ўбачыць нешта таямнiчае ў самай звычайнай з'яве". I зноў гэтая думка не прынесла задавальнення.
На стале ляжалi здымкi, якiя рабiлi аўтаматы, пакуль Зыль адсутнiчаў. Яго захапленне каметамi спачатку было своеасаблiвым пратэстам на забарону ўрачоў. Маўляў, хоць такiм чынам я вырвуся далей Плутонавай арбiты. А потым ён па-сапраўднаму захапiўся гэтымi касмiчнымi вандроўнiкамi, якiя заходзiлi за Плутон, дзе, калi ўжо следаваць законам нябеснай механiкi, хутчэй павiнна знаходзiцца планета Трансплутон, чым трансплутонавыя афелii.
Самая блiжэйшая да Плутона была тая самая Крынiчка. Новай сустрэчы з ёй Зыль чакаў ужо амаль дваццаць год - яна з'яўлялася першай каметай, якую ён пачаў вывучаць, трапiўшы сюды. I вось, апiсаўшы ў прасторы агромнiсты элiпс, Крынiчка зноў вярнулася ў сваю першапачатковую кропку. Зараз назва каметы выклiкала ў Зыля ўсмешку. Нiякага падабенства з сапраўдным выглядам. Хутчэй кашалот або, на крайнi выпадак, слiмак. Калi яна з вялiкай хуткасцю, большай, чым звычайна мелi яе сёстры, плыве на фоне цёмнага неба, яе контур нагадвае адну з гэтых iстот.
Спачатку Зыля зацiкавiла хуткасць руху Крынiчкi. А потым, разлiчваючы яе арбiту, ён прыйшоў да вываду, што наступны вiток камета павiнна зрабiць не па ранейшым шляху, а побач. I кожны раз Крынiчка будзе апiсваць чарговы вiток на новым месцы, хаця афелiй застанецца ранейшым. Калi нанесцi на паперу яе поўны шлях за восем абаротаў, то ўтворыцца нешта падобнае на кветку, у якой кожная арбiта будзе асобным пялёсткам. У сваiх запiсках Зыль так i называў Крынiчку - Пялёстак. I зараз меў магчымасць праверыць сваю здагадку.
Здымкi, зробленыя аўтаматамi, пацвердзiлi разлiкi Зыля. У астраномii было нямала выпадкаў, калi матэматыка iшла наперадзе вiзуальных назiранняў. Так, у прыватнасцi, былi адкрыты i Нептун, i гэты самы Плутон. Але ўласнае адкрыццё ўзрадавала Зыля. Ён не прагнуў славы. I вывучаў каметы толькi таму, што яны яму спадабалiся. А свайму поспеху радаваўся, як шахматыст, што ў галаваломнай пазiцыi пасля доўгага i напружанага роздуму нарэшце знаходзiць сярод мноства магчымых варыянтаў адзiна правiльны.
Зыль праглядаў здымкi, звяраў даты, калi яны былi зроблены. Аўтаматы вялi дакументацыю надзвычай пунктуальна. I Зыль з задавальненнем вычэрчваў новы "пялёстак" сваёй Крынiчкi.
Ён ужо быў блiзкi да канца работы, як раптам, праглядаючы чарговы здымак, адчуў, што на iм прысутнiчае нешта чужое, неўласцiвае камеце. Але што? Схапiў папярэднюю фатаграфiю. Не, здаецца, усё на сваiм месцы. А на наступнай? Што за насланнё? Камета нiбы выцягнулася ў даўжыню. Дзiўная трансфармацыя... Яе можна было б растлумачыць якой-небудзь нязначнай касмiчнай катастрофай. Але напярэдаднi ў гэтай частцы неба нiчога незвычайнага не адзначалася.
Зыль адсунуў здымкi i пайшоў у абсерваторыю. Тэлескоп хутка адшукаў камету. Шырокае тупарылае ядро нiбы фасфарасцыравала на вялiкiм экране. Рухаючыся, яно, як сапраўдны кашалот, паглынала на сваiм шляху дробныя зоркi-рыбкi.
Аналiзы сведчылi, што ў складзе Пялёстка няма металаў - адны каменныя пароды, сцэментаваныя льдом. Гэта надавала камеце ў вачах Зыля асаблiвую прыгажосць. Яна нагадвала яму вялiзны драўляны дом, пабудаваны без адзiнага цвiка.
Ад гэтага параўнання Зыль усмiхнуўся, а потым злавiў сябе на нейкай неадпаведнасцi параўнання. Ён нахмурыўся: зноў чамусьцi ўспомнiўся сiгнал. Не, трэба выкiнуць яго з галавы... I раптам падумаў, а цi не занадта многа супадзенняў ва ўсёй гэтай гiсторыi. Па-першае, сiгнал, блукаючы ў прасторы, павiнен быў натрапiць на адносна невялiкае касмiчнае цела - камету. Па-другое, адбiўшыся ад яе ядра, ён зноў-такi павiнен быў трапiць абавязкова на Плутон, якi таксама займаў параўнаўча невялiкае месца ў прасторы.
Падобным супадзенням Зыль навучыўся не давяраць. Яны выклiкалi сумненнi i патрабавалi новай праверкi.
Прыборы запiсалi час i напрамак, адкуль была прынята перадача. Былi вядомы i каардынаты неба, дзе тады знаходзiлася камета. Параўнаўшы гэтыя даныя, Зыль збянтэжыўся. Сiгнал, аказваецца, адлюстраваўся не ад ядра, а ад нейкай кропкi, якая знаходзiлася даволi далёка ад Пялёстка. Гэта было неверагодна, хваставая частка не магла служыць адбiвальнiкам радыёпромня.