1) Масква на справе падтрымлівае нармальнае развіццё нацыянальных культу- раў, у т. л. і беларускай - самай уразлівай у плане яе русіфікацыі;
2) Масква рашуча выкарчоўвае памылкі і перакосы мясцовай бюракратыі даперабудовачных часоў;
3) гэта азначала б санкцыю кіраўнікам рэспублікі на кардынальную перабудо- ву гуманітарнай сферы з тым, каб ёю кіравалі людзі, якія сапраўды з’яўляюцца стваральнікамі і носьбітамі гуманітарных каштоўнасцяў беларускага народу.
- Факт публікацыі нашых кніг за мяжою (у тым ліку і прысвечаных балю- чым пытанням) - з’ява вельмі станоўчая. Гэта дае іншым народам аб’ектыўную інфармацыю пра нашае жыццё... А інфармацыя пра нашыя крытычныя, балю- чыя кропкі... калі яна зробіцца аб’ектам пільнай увагі не толькі сяброў, але і недобразычліўцаў, заахвоціць і нас саміх паскораным тэмпам выпраўляць сітуацыю там, дзе гэта неабходна.
- Вядома, ажыццяўляць міжнародныя публікацыі пажадана паводле правілаў, што дзейнічаюць у цывілізаваным свеце, г. зн., перш за ўсё са згоды аўтара. У выпадку з маёй кнігаю, - кажа Алег, - гэтае правіла было парушана. Аднак дра- матызаваць сітуацыю няма ніякай неабходнасці: сакрэтнай інфармацыі ў маім рукапісе не было, яна ў цэлым дае даволі поўную і аб’ектыўную карціну найбольш запушчаных праблемаў развіцця беларускай культуры.
Вельмі наіўны Алег марыць:
- І, як кажуць, “нет худа без добра”: факт парушэння маіх аўтарскіх правоў, магчыма, паскорыць выпраўленне гуманітарнай сітуацыі ў Беларусі і вакол яе (у сістэме ЮНЕСКА, у сістэме міжнароднай інфармацыі і г. д.) на лепшае. Гэта дасць магутны зарад энергіі “чалавечаму фактару” нашай рэспублікі, а на міжнароднай арэне будзе садзейнічаць умацаванню гуманітарнага аўтарытэту СССР і КПСС.
Вось ужо сапраўды страціў Алег усякую рэальную меру. Так і хочацца ска- заць: “Veni, vidi, vici”, каб не горкі для яго вынік у Белакаменай. Вядома, такога “дабра” ад таго “худа” не будзе, як марыць Алег. Але ж дзякуй яму і за тое, што ён зрабіў. Кожны змагаецца даступнымі яму сродкамі.
Апроч гэтай манілаўшчыны, Алег яшчэ і ўнёс прапанову: пры усіх творчых саюзах, таварыствах, аб’яднаннях, фондах “пры ўдзеле Аддзелу культуры ЦК КПСС (ха-ха-ха! - М. Д.) і Міністэрства культуры (!?) стварыць Камітэт гуманітарнага кантролю (??) у якасці вярхоўнага арбітра ў вырашэнні “гуманітарных канфліктаў”...
7 студзеня 1987 году. Яшчэ некалькі словаў пра ўчарашні Алегаў візіт. Як звычайна, ён пакінуў некалькі сваіх новых твораў:
1. “Перастройка душы і розуму. Слугам народаў - да праблемы новага палітычнага і гуманітарнага мысленьня”.
2. “Жыцьцё (Рэха Саламона і Дастаеўскага)”. Нешта накшталт навагодняга віншавання.
3. “Малітва аб адраджэнні Бацькаўшчыны.
У бязьверснасьці амярцьвелай,
Хрысьце, доля наша сплыла
дай нам немачы - Русі Белай - сьвечкай быць Твайго Сьвятла.”
4. “Грэх.
Хай зафыркаюць фарысеі!..
Не забойся душу загубіць,
Цераз літару пераступіць - Калі грэх твой ільдзінку сагрэе.”
“Малітва...” напісалася, як выказаўся Алег, вось у гэты побыт у Маскве, але ж у загорскіх мурох (ён не мог не паехаць пакланіцца ім).
“Грэх” - гэта радкі з вершу, што быў некалі надрукаваны ў “ЛіМе”. У апошнім радку пры друкаванні Алесь Жук слова “ільдзінку” памяняў на “душу”. Так, сказаў, будзе больш зразумела чытачу.
Гэтым казусам Алег хацеў супакоіць Галю з няпрошанай чужой “праўкаю” яе верша. Кажа, куплю кнігу і папрашу, каб Галя сваёй рукою выправіла назад. “Так, дарэчы, я рабіў са сваімі “душой”-“ільдзінкай”, - кажа Алег, - так мне неяк, і не толькі мне Пімен Панчанка ледзь не нанава ў сваёй новай кнізе перапісаў сапсаваны ў цэнзуры верш пра родную мову.
А Галя так і не дакранулася больш да кнігі сваіх дэбютаў...
9 студзеня 1987 году. Нібы працягам папярэдняга запісу ўспрымаецца мне сённяшні “ЛіМ”. На другой яго старонцы традыцыйна пачэснае месца дробнай інфармацыі (?) займаюць вершы Пімена Панчанкі з ягоным сезонна актуальным партрэтам. Кінуўся ў вочы верш “Беларуская мова”. Твор з тых самых, што яшчэ ўчора цэнзура бязлітасна прэпаравала, выкідала, ампутавала.
Апяваючы гэту “старажытнейшую, самую славянскую. вобразную, вольную, пявучую” мову, аўтар з крывавым болем выкрывае тых, хто “адракаецца цяпер” ад яе. “Пакаленнем прагавітых халуёў” называе дзядзька Пімен такіх людзей. Паэт бескампрамісны ў сваёй нянавісці да сённяшніх “вялікадзяржаўнікаў, што разбэшчваюць вялікі [...] народ хлуснёй, лянотай, крадзяжом, што пасылаюць дзяцей у школы з іншай моваю”.
“Я хацеў, нашчадкі, вас праклясці,
Ды люблю сваю зямлю... і не магу”