– Мабыць, ён, – кажа Галя, – пачуў, што ты яго назваў гебельсам і ў такім стылі вырашыў адпомсціць табе.
І цяпер я пераканаўся ў слушнасці маёй ацэнкі гэтага шаленца. У канцы перадачы паведамілі, што выступаў кандыдат філасофскіх (чытай: “малпіных”) навук нейкі Казімір Канстанцінавіч Койда (?).
Я ўдакладніў па радыёпраграме гэты сапраўды малпіны спектакль. З 12 гадзін 40 хвілінаў да 13 гадзінаў, чытаю там, – “Трыбуна атэіста: “Працягваем размову аб каталіцызме”. Працягвалі, значыць. Колькі ж ужо бруднай сваёй сліны выпусцілі дагэтуль у эфір гэтыя малпіны вырадкі! Ледзь не кожны дзень чуеш па радыё, ці бачыш на тэлеэкране альбо на газетных старонках гэтыя злосныя вылазкі супраць духоўнасці чалавека.
8 ліпеня 1987 году. Зусім незвычайны партыйны сход праведзены сёння ў маім выдавецтве. На “парадку дня” стаяла адно пытанне – пра сучасную вёску і адлюстраванні яе ў літаратуры. Дакладчык – старшыня калгасу “Чырвоны сцяг” Валожынскага раёну доктар эканамічных (а можа, сельскагаспадарчых?) навук Сямён Георгіевіч Шарэцкі.
Крыху меней трох гадоў таму Сямён Шарэцкі – загадчык кафедры Мінскай вышэйшай партыйнай школы – з групай маладых навукоўцаў папрасілі паслаць іх у адзін з адсталых калгасаў і яны створаць там “гаспадарку ХХІ стагоддзя”. Паслалі.
Праз два гады ўсе ўбачылі, як хутка гаспадарка ідзе ўгору. Так, напрыклад, Шарэцкі са сваімі хлопцамі прынялі гаспадарку з доўгам каля 10 мільёнаў рублёў, з надоямі па 1900 кг малака ў год. Цяпер адпаведна гэтыя лічбы складаюць: 6; 2800.
Летась гаспадарка дала невялікі, але прыбытак – каля двух мільёнаў рублёў. Разгорнутае там па-сапраўднаму вялікае будаўніцтва: пабудавалі 4 магазіны, завяршаецца будаўніцтва больш за 30 катэджаў для спецыялістаў. Да іх ахвотна едуць славутыя артысты, некаторыя, як, скажам, Людміла Зыкіна, пабывалі па некалькі разоў. Калгаснікі ідуць на канцэрты таму, што маюць для гэтага час: напрыклад, даяркі і іншыя работнікі працуюць ужо не 16 гадзінаў, як раней, а 7 (дарэчы, і атрымліваюць не “палачкі” пустапарожнія, а ў сярэднім па 250 рублёў у месяц).
Кадры: 7 кандыдатаў навук, 100 чалавек з вышэйшай адукацыяй (доктара навук я назваў раней, некалі ён 10 гадоў ужо быў старшынёю калгасу).
І ўсё-такі не ў тым ядро гэтай, можна сказаць, публічнай, лекцыі (партсход быў адкрытым, прысутнічаў увесь калектыў выдавецтва), а ў вобразе мыслення самога лектара. Вось некаторыя тэзісы яго выступлення:
1. Зараз народная гаспадарка СССР у вялікім паходзе – гэта ўсе бачаць. Але не шмат хто разумее, што цяпер ніхто не можа сказаць, да якога берагу яна прыб’ецца.
2. Удумацца ў тэрмін “перабудова”: перабудоўваецца ж толькі тое, што дрэнна пабудавана. Нашая гаспадарка пабудаваная дрэнна.
3. Цяпер вучоныя-аграрнікі вельмі старанна вывучаюць працы і выказванні Леніна пра кааперацыю, асабліва сельскагаспадарчую. У выніку прыйшлі да думкі, што т.зв. суцэльная калектывізацыя – гэта грубае і недаравальнае адступленне ад ленінскага вучэння.
4. Пры гэтым метадзе знішчылі ці распусцілі ўсе шматлікія формы кааперацыі, пакінулі т.зв. сельгасарцелі, ці, як іх адразу ж і назвалі, – калгасы.
5. У час “ліквідацыі кулацтва як класу” адным махам ліквідавалі серадняка, а гэта той слой сялянства, на якога трэба было арыентавацца ў развіцці сельскай гаспадаркі.
6. Сталін рэпрэсаваў усіх дзеячаў, якія адважваліся мець сваю, а не яго, думку. Цяпер вучоныя ставяць пытанне аб рэабілітацыі не толькі Чаянава – эканаміста- аграрніка, але і Бухарына.
7. Тэмпы прыросту сельгаспрадукцыі цяпер вельмі нізкія ў краіне. Пасля вераснёўскага Пленуму ЦК КПСС 1953 г. яны пяць гадоў трымаліся недзе каля 6-7% у год. Пасля аднаго з “важных” Брэжнеўскіх пленумаў – палову гэтага. Цяпер, пасля шэрагу “найважнейшых” пленумаў – 1,5-2%.
8. Кожны рэгіён такой агромністай краіны, як СССР, павінен развівацца па-свойму. Напрыклад, у Казахстане цяпер пачалі арыентавацца на сямейны падрад: пачынаюць раздаваць сем’ям зямлю – да 2 га меліяраванай і да 10 га іншай. Літва заявіла, што іх шлях – хутары: згодна з іх планам за 5 гадоў значная частка сельскага насельніцтва рэспублікі будзе жыць і працаваць на хутарах.
9. Калгасы – лепшая форма, чым саўгасы. Саўгасы – бюракратычная арганізацыя, недэмакратычная, непаваротлівая.
10. Калгас “Чырвоны сцяг”. Цяпер ён прыняў пад сваю эгіду дзве адсталых гаспадаркі, у перспектыве далучыць да сябе яшчэ дзве. Агульная яго плошча будзе 20 тысячаў гектараў. Паступова складваецца цэнтр гаспадаркі. У ім будзе жыць 4 тысячы чалавек. Усе гарадскія выгоды не толькі камунальныя, але і бытавыя і асноўныя духоўныя – зайдросна багатыя школы агульнаадукацыйныя, музычная, харэаграфічная, мастацкая, мноства гурткоў пры іх і самастойных, драматычныя, харавыя, танцавальныя гурткі. Культывуецца ідэя вызваліць калгасніка ад сваёй падсобнай гаспадаркі. Мяса і малако будзе ўдосталь прадавацца ў калгасе. Калгаснік пасля напружанай працы ў грамадскай гаспадарцы не павінен займацца яшчэ і сваёй, а культурна адпачываць – на прыродзе, у канцэртнай зале, у кіно, перад тэлевізарам. Культработнікаў тут ужо цяпер больш, чым усякіх “начальнікаў”: аграномаў і заатэхнікаў – 4, а культработнікаў – 12.