Думаю, што гэта і ёсць адказ, чаму ўсё спынілі: мабыць, была скарга туды зацятых крывічоў. І пра гэта ведае Анатоль. Сам ён ні ў якім разе не апусціцца да такога дробнага шавінізму. Я паважаю Вярцінскага.
А вось справы Алега Бембеля. Я пагартаў сёння той славуты яго рукапіс. Жах, які ён хаатычны! Адразу пасля кепска аформленай тытульнай старонкі ідзе, відаць, пазнейшы ягоны верш “Духоўнаму брату Пятра”. Пасля невядома чыя “Аннотация монографии Бембеля Олега Андреевича «Родной язык и нравственно-эстетический прогресс»” – радкоў 10-12! Пасля – вельмі кепска складзены “змест”, надрукаваны ў два слупкі! Пасля яго – па старонцы на словы А. Міцкевіча і А. Пушкіна. Далей ідзе нешта безназоўнае, што ў змесце названа як “Уводзіны”. А далей не менш дзіўнае: на асобнай старонцы слова “Прадмова” і пад ім восем радкоў тэксту; на наступнай старонцы пачынаецца зацемка “Філасофскі фальклор і філасофская фалькларыстыка”. Пасля гэтага “пайшлі” раздзелы. І яны арганізаваны дрэнна – маюць па некалькі непатрэбных шмуцтытулаў, па некалькі розных вытрымак з твораў ці ў розных месцах твораў аднаго і таго ж пісьменніка. Цікава, што раздзел, ці параграф “Беларускія паэты пра родную мову” пачынаецца цытатаю з выказвання П. Глебкі. Янка Купала ідзе толькі за ім. Наогул дзіўна пабудаваная гэтая лесвіца: трэцяй стаіць Цётка, пасля Якуб Колас, а далей: Н.Гілевіч, Ядвігін Ш., М.Лужанін, зноў П. Глебка, Р. Барадулін, М. Танк, А. Гарун, Л. Геніюш, А.Разанаў, Д. Бічэль-Загнетава, Я. Янішчыц, П. Панчанка і зноў А. Гарун. Як бачым, ніякай сістэмы – ні алфавіт, ні храналогія напісання ці ўзросту, ні якія-небудзь рэгаліі. Шматступенчатая пагінацыя! І г.д. і г.д.!
Увесь рукапіс 329 старонак – у шэрай папцы “Для бумаг”, сшыты чырвоным сутажом (чырвоная жычка і ў якасці завязак на папцы).
Я праверыў свой экспромт. Ён ідэнтычны таму, што надрукаваны ў Лондане.
Алегавы “юрыдычныя” справы. Гарадскі пракурор яго заяву накіраваў пракурору Першамайскага раёну. Памочнік гэтага не прыняў справу “у вытворчасць”. Алег паскардзіўся. Рашэнне “памочніка” гарадскі пракурор адмяніў і загадаў асабіста райпракурору заняцца гэтым пытаннем. Гэты ўжо адказаў, што будзе трымаць Алега “у курсе справаў”.
Паказваў мне Алег і дакумент з-пад пяра М. Парахневіча. Ён даваў рэпліку ў газету наконт даклада Краўчанкі (сакратара Мінскага гаркама КПБ – рэд.) і выступлення Баўша (вучонага-філосафа – рэд.) супраць яго. Дык М.Парахневіч у якасці “адказу” толькі і напісаў, што даклад папярэдне быў абмеркаваны на бюро ГК КПБ і на пленуме не выклікаў адмоўнай рэакцыі. Пакінуў верш Зьніча (псеўданім Алега Бембеля – рэд.) “…На той единственной – гражданской…”, 28 радкоў.
Зьніч
“… НА ТОЙ ЕДИНСТВЕННОЙ – ГРАЖДАНСКОЙ…»
… я малюся, каб вас не забілі,
Красавіцкай вясны вартавыя!...
каб мы першы запал не згубілі,
калі й дужы – ад стомы! – завые…
каб мы памяць ня здалі журбе,
што ў “спецхранаўскі” зьвязана клунак…
каб мы зьведалі: самі ў сабе
мы й пагібель нясём, і ратунак…
самі “…ўмылі Расію…” крывёй,
пелі катам “асанну” звонка…
і пачаўся ў Краіне маёй
“натуральны адбор” …падонкаў…
і узьлез самы хцівы зь іх
на скрываўлены, попельна-пыльны
трон… і ў процьме Сусьвету узьнік
“новы лад” – мафіёзна-дэбільны…
але, ўрэшце, на сьвеце – Вясна…
“мутагены” – і ў пекле магчымы!..
сьвет, напэўна, ўратуе – вайна
з прайдзісьветамі –
ў кожнай Айчыне!..
я, тутэйшага племені сын,
клічу ўсіх – ад Сіднея да Ніццы:
“Людцы, Гамлеты розных Краін,
мы паранены…
час – памірыцца…”
…высьпявае мой сьпеў пад цяжарам
шматаблічнага ката “ў цывільным”…
новы лад – з чалавечым тварам,
а не з тым – мафіёзна-дэбільным!..
[6 жніўня 1987 г.]
8 жніўня 1987 году. Першачарговы клопат беларускага паэта ў сталіцы. Хто б на што падумаў! Мабыць, перад усім згадваліся б літаратурна-творчыя і выдавецкія справы. Яшчэ, магчыма, падумалася б пра “тэхнічнае забеспячэнне” – там пра паперу, пішучую машынку і г.д.
Усё гэта было б натуральна. Але ж ёсць яшчэ важнейшыя цяпер клопаты ў сапраўдных беларусаў – дзе знайсці ў Мінску беларускую школу для сваіх дзяцей. Толькі гэтым цэлае лета і заклапочаны паэт Леанід Дранько-Майсюк. Ён свайму Васільку не ў стане знайсці такой школы. У бліжэйшай ад яго СШ №20, што на Камсамольскай вуліцы, яго слёзна прасілі, каб не пакідаў у іх сваёй заявы – бо ім будзе, маўляў, вельмі цяжка наладзіць навучанне на беларускай мове. Перапісаў ён сваю заяву на сярэднюю школу №42 на вуліцы Якуба Коласа, аднак яе не прынялі. Прычына – “Вы не належыце да нашага раёну”. Дзіўная прычына! Гэтая школа “з французскім ухілам”. Сюды возяць дзяцей з усяго гораду. На французскую мову. А вось на беларускую нельга. Тут ляжыць 25 заяваў у беларускі першы клас. Пачалася энергічная “апрацоўка” бацькоў, каб забіралі назад свае заявы. Трое ўжо скарыліся – забралі.