– Вось я пытаю першага сакратара Брэсцкага абкаму партыі таварыша Сакалова, колькі ў самім Брэсьце магазінаў, якім дазволена прадаваць сьпіртныя, а ён сказаў… Колькі вы думаеце, таварыш Сакалоў назваў? – Два! Уяўляеце сабе: два! На такі горад! Ды гэта ж кожнаму з нас час ад часу трэба купляць гэтыя прадукты. Ну і як гэта зрабіць? У кіламетровых чэргах?! Не, таварышы, далекавата зайшлі некаторыя з нас! Трэба быць рэалістамі!
Ха- ха- ха- хаааа!?!?!?!?!?!?!
“Ой, людзечкі, ой мілыя! Ня верце ім! Ня верце ніводнаму слову іх!..”
А вось цяпер пачынаецца сур’ёзнае. Стась прынёс “Правду” з вершам Яўгена Яўтушэнкі “Кабычегоневышлисты”. Спрытнае прыдумаў славечка, даўгаватае, праўда, але нічога, я яго ўжываю ўжо без найменшай запінкі. Яно і па-беларуску таксама ж гучыць: “Кабычагоневышлісты”.
Прачытаў. Уражаньне выбухнуўшай вось тут перада мной бомбы. Гэты верш варты цэлага добрага дакладу на якім-небудзь пленуме, а то і на зьезьдзе. Яго ж можна выкарыстаць як сігнал да “Адлігі-2”.
Пачынаю ліхаманкава прыкідаць што і да чаго. Пакуль набег такі чарнавы першапачатковы эскіз:
Перакладаем на беларускую. Перакладчык павінен быць не абы-хто, а той, хто пацярпеў і церпіць ад гэтых маразматыкаў “кабычагоневышлістаў”, ад іх чырвоных алоўкаў.
Кнігу называем “Кабычагоневышлісты”. Даюцца паралельна абедзьве мовы. Мабыць, трэба даць прадмову і, можа, слоўнічак. А галоўная частка кнігі – “Дадатак: “Кабычагоневышлісты за працаю”.
Тут даць жывенькія:
1) загад М. Дзяльца пра спыненьне першага нумару штогадовага альманаху “Спадчына” з п’есаю “Тутэйшыя” Янкі Купалы і іншымі цікавеннымі матэрыяламі;
2) запіску Галоўліту БССР пра антыпартыйную, антысавецкую дзейнасьць выдавецтва “Мастацкая літаратура”;
3) стэнаграму катаваньня мяне і Серафіма – Зяньковічам, Паўлавым з дапамогаю Яцко1;
4) стэнаграму “абмеркаваньня” галоўлітаўскага даносу ў ЦК (таго самага Дзяльцоўскай вышэйшай сходкай (калегіяй);
5) загад Дзяльца пра “ўсе ідэйна-палітычныя грахі “Мастацкай літаратуры”
6) маё пасьляслоўе і каментар.
Гэтым стрэлам мы праверылі б сапраўдныя намеры “Праўды” і тых, хто за ёю стаіць. Мы вялі б справу да “Адлігі-2”. Мабілізавалі б неабходныя сілы…
15 верасьня 1985 году. Знаходжуся пад уражаньнем “Кабычагоневышлістаў”. Стась газету даў толькі “пакарыстацца”. Званю дадому, каб не заматалі дзе нашую. Мы ж выпісваем “Правду” – беспартыйная жонка – “члену партыі” (невядома толькі якой? – М. Д.) – мужу. Ірынка праверыла ўсю нашу карэспандэнцыю за 9 верасьня. “Правда” там сапраўды ёсьць. Але… з выразаным Яўтушэнкавым вершам! Гэта, вядома, таксама рэклама твору, а заадно і той ідэі, што ў ім закладзена (хоць не абышлося там без Яўтушэнкаўскага падхалімажу, цяпер ужо ў адрас Гарбачова. Гэта Жэнька можа!)
Сёньня мне стала вядома, што ў час побыту М. С. Гарбачова ў Менску “публіку” яму арганізоўвалі райкамы партыі. Выклікалі людзей і давалі пэўныя заданьні кожнаму. Во свабода слова. Усіх прызначылі на тыя месцы, якія прызначаны для паказу “правадыру”. Там ён будзе думаць, што гутарыць з “народам”, а аказваецца, пад выглядам народу туды назганялі ўсякага рангу правераных начальнічкаў. Усяго там сагналі 20 чалавек.
Усім ім загадалі зьявіцца ў пэўны час (нават далі цэтлікі каму на які) у Дом мод ці Дом мадэляў, што на вуліцы Мельнікайтэ...
17 верасьня 1985 году. Аўторак. Урач Алена Сяргееўна “мела шчасьце” абмяняцца думкамі з тутэйшым найвялікшым бонзам (найвялікшы бонза – той, хто займае здвоеную палату – нумар 409, там спальня, кабінет, пярэдняя, санвузел) Дз. В. Цябутам1. Тэмаю ў іх было: “Кабычагоневышлісты” Яўгена Яўтушэнкі. Ад Цябута нічога і нельга было іншага чакаць. Ён сказаў:
– А я даўно ведаю, што Яўтушэнка антысаветчык.
– Дык, бачыце ж, надрукавалі, ды ў “Правде”, – нясьмела кажа ўрач…
– А што, у “Правде”, у “Правде”! Думаеце там дурняў няма? – Колькі хочаш!” Вось гэты, хто дазволіў такую беліберду яўтушэнкаўскую ў “Правду” памясьціць – той адпеты дурак. Больш я вам нічога не скажу.
…Мяне сёньня наведалі Марыя з Ірынкаю і Коля з Віктарам Сахарчуком.
Увесь час я адчуваў сябе кепска, хоць намагаўся нікому гэтага не паказаць…
Палата ўжо ўкамплектаваная. Пасьцельны рэжым ня зьняты.
Днём выклікаў да тэлефону Валодзя Паўлаў. Хацеў прайсьці ў палату, але не пусьцілі: не прыёмны дзень. Паразмаўлялі па тэлефоне даволі доўга. Пераслаў мне кур’ерам “Неделю” №37/1985 – нядзельны дадатак да газеты “Известия”. Я яе рэдка чытаю. Цяпер паглядзеў. Кінулася ў вочы “Пазабытая сенсацыя. Надта праўдападобная містыфікацыя” – як Конан-Дойл адпомсьціў свайму нядобразычліваму суседу, які кепска пра яго раманы гаварыў – адвакату, аматару-археолагу Рычарду Дэусону – падкінуў на месца яго раскопак шкілет саштукаваны з падоранага яму знаёмай Джэсі Фаулес чэрапам з грабніцы старажытнарымскай са сківіцаю, купленаю ў аднаго аматара-заолага з вострава Барнео. Гэта было ў 1908 годзе ў маёнтку таго ж адваката паблізу гораду Пілтдауна. “Пілтдаунскі чэрап” зрабіўся сенсацыяй у навуковым сьвеце, будучы прад’яўленым навуковаму таварыству Брытанскага музею. Усеагульны энтузіазм быў такім значным, што К. Дойлу ў такой сітуацыі небясьпечна было абвяргаць. Аднак у дзёньніку ён пазначыў: “Замест таго, каб зваліць невукаў у яму іх невуцтва, я сам закапаў там навуку”. У 1953 годзе з дапамогаю рэнтгеналагічнага і хімічнага аналізаў, праведзеных у лабараторыях Скотланд-Ярду, версія вучоных скептыкаў пра фальсіфікацыю была пацьверджаная.