Наш сябра Уладзімір, наслухаўшыся тых прафанацый, не вытрываў і пачаў пісаць тэкст, каб патлумачыць недарэкам, што тут насамрэч да чаго. І напісаў.
Але нешта ў ім развярэдзілася такое, што ён з гэтага парывання стварыў галоўны тэкст (трактат) свайго жыцця.
Безумоўна, гэта класіка. Прынамсі, пакуль мы не маем больш поўнага, глыбокага, усеахопнага тэкста, які б настолькі ўніверсальна і крэатыўна аналізаваў ды інтрпрэтаваў у гістарычнай дынаміцы праблему суадноснасці нацыянальных ускраін з цэнтрам метраполіі. І хаця фармальна аўтар асягае праблему ва ўсёй яе татальнасці, не цяжка заўважыць, што перадусім гэта тэкст пра Беларусь і для беларусаў.
У іншым месцы ды часе я б разгарнуў аналітыку гэтага шэдэўра на дзясятак старонак, аднак тут і цяпер ужо і так моцна зацягнуў. Таму раю самім прачытаць і ацаніць тэкст Уладзіміра Абушэнкі "Крэольства і праблема нацыянальна-культурнай самаідэнтыфікацыі". ("Анталёгія сучаснага беларускага мысьленьня". Санкт-Петербург. "Невский Простор", 2003.)
P.S. У нашых водных вандроўках па рэках айчыны Уладзімір заўсёды плаваў са мной у адной байдарцы, і спалі мы ўдвох у маім старэнькім намёце яшчэ з брызентавай эпохі спартовага турызму. Свой выбар партнёра ён тлумачыў проста: а дзе яшчэ я змагу з Акудовічам нагаварыцца?
І сапраўды, у нас не было звычкі сустракацца ў горадзе сам-насам, нягледзячы на неабдымную сімпатыю адзін да аднаго і агульныя справы, хаця я не стамляўся чапляцца да яго, каб ён хутчэй падрыхтаваў сваю беларускамоўную кніжыцу для серыі Беларускага калегіюма, а ён заўсёды адказваў адно і тое ж: спачатку напішу кніжыцу пра цябе. (Не паспеў ні адно зрабіць, ні другое.)
3 мноства эпізодаў той валацужнай пары перадусім просіцца быць згаданым гэты.
Бураломная рэчка Котра. У каманды нечакана скончыліся хлеб і гарэлка. Мы з Уладзімірам селі на байдарку і пераплылі рэчку да бліжэйшай вёскі. Набылі хлеба і - пашчасціла, - нябёснага смаку вырабленай у Налібоцкай пушчы гарэлкі. Адну пляшку адлічылі сабе ды за вёскай на выгане прылеглі пад пракаветным дубам. Глядзелі ў высокі-высокі блакіт з анёльскімі пёркамі аблачынак, аб нечым сцішана размаўлялі, і нам абодвум было так хораша, быццам мы ўжо ў Бога за пазухай.
***
Але рушым далей. На чарзе магутных дойлідаў у мяне Валерка Булгакаў. Хаця, калі мы пазнаёміліся, ён ніяк не выглядаў на дойліда, тым болей - магутнага.
Неяк падчас аднаго з шматлюдных мітынгаў апазіцыі ля Опернага тэатра да мяне падышоў яшчэ зусім малады хлопец і сказаў, што прачытаў усе нумары літаратурна-філасофскага сшытка "3НО" (тыднёвік "Культура") і хацеў бы далучыцца да хаўруса нашых аўтараў. Можа перакладаць з нямецкай філасофскую літаратуру.
Я ўзрадаваўся, і мы дамовіліся, што на пробу ён падрыхтуе адну з лекцыяў Зігмунда Фрэйда (паводле Валеркі - "Фройда"). Праз нейкі час хлопец завітаў у рэдакцыю "Культуры" з гатовым тэкстам. Збольшага пераклад быў неблага зроблены, але...
Тут мусова трохі адхіліцца. На тую пару сярод свядомых беларусаў назіраўся росквіт "тарашкевіцы" - найперш у тым сэнсе, што "тарашкевіц" было шмат, і кожны з літаратараў, калі не ленаваўся, меў свой персанальны варыянт граматыкі Тарашкевіча. Валерка захапіўся бясконцымі моўнымі круцялямі Янкі Станкевіча, якога цудоўны паэт Жылка назваў "Шашалем беларускай мовы". Гэта значыць, спачатку патрэбныя былі немалыя высілкі, каб расчытаць Станкевіча, а потым ужо заглыбіцца ў Фрэйда (таксама не самага празрыстага з мысляроў).
Хаця на тую пару ў "ЗНО" была граматычная вольніца (бедныя карэктары), але я стаў прасіць Валерку хоць трохі сцішыць піянерскі імпэт, каб не адвярнуць ад тэкста і так нешматлікага чытача. Толькі Валерка ўпарта трымаўся свайго, не раўнуючы як той анекдатычны партызан. Хаця такое мне думалася адно на пачатку знаёмства. Бо праз наступныя гады я зразумеў, што яго ўпартатасць (упёртасць) не капрызлівая прыхамаць, а вызначальная рыса характару (кону). Абраўшы шлях - ён не збочвае.
Вось ужо два дзесяцігоддзі Валерка Булгакаў выдае часопіс "Arche" (заснавальнік Андрэй Дынько). Гэта самае яркае і адметнае інтэлектуальнае выданне нашай краіны. За гэты час на старонках "Arche" адзначыўся ці не кожны, хто меў схільнасць да мысліўных рэфлексій (а многія дык шматкроць).
На сённяшні час мы маем 160 важкіх і інтэлектуальна грунтоўных нумароў часопіса. Надзвычай істотнымі для для беларускай культуры сталіся і кнігі, выдадзеныя ўпаасобку (ужо маем 94 кнігі). Некалькі з маіх любімых пералічу: Янка Станкевіч (2 тамы), Адам Бабарэка (2 тамы), Адам Адамовіч, Юры Туронак, Алег Латышонак...