Выбрать главу

Цудоўна гэта апісала Марыя Мартысевіч.

"У пясочніцы корпаюцца паэты. Мы, перакладчыкі, акупавалі жалезную горку і ўпарта зьяжджаем па ёй, раз-пораз больна адбіваючы сабе азадкі. Часам азіраюся і з радасьцю бачу: чарга да горкі ўсё расьце. Многім рупліўцам, якія толькі ўступаюць у нашую культуру, Хадановіч проста і ясна адказаў на пытаньне, "навошта" перакладаць. Засталіся пытаньні "што" і "як" - справа густу і тэхнікі. Дзьве апошнія рэчы мы і кшталтуем у перакладчыцкай майстэрні Беларускага калегіюму. Мае бацькі лічаць, што занятак цягам трох гадзінаў - гэта ненармальна. І напраўду: тое, што адбываецца падчас абмеркаваньня перакладаў, нармальным акадэмічным працэсам не назавеш. Але, па-мойму, гэта і ёсьць школа, калі вы разумееце, пра што я".

Але ж не толькі перакладчыкі зведалі жыватворны ўплыў Андрэя. Цэлая генерацыя маладых паэтаў таксама глядзела на яго, як старагрэцкія падшыванцы на Апалона. (Ужо ў стылістыцы нашага тысячагоддзя тая ж Марыйка назвала Андрэя "літаратурным піянерважатым".)

***

Роля перакладчыкаў у інтэлектуальнай гісторыі беларускага часу надзвычай істотная. І, зразумела, не з майго героя яна пачыналася. Я толькі да месца яшчэ раз згадаю вялікага класіка Васіля Сёмуху, неверагодна плённага Лявона Баршчэўскага, вытанчанага сібарыта Сяргея Шупу...

Разам з тым, нічога падобнага да той навалы перакладной літаратуры, якую мы бачым у апошнія гады, ніколі раней не назіралася.

Толькі далей я радыкальна зламаю канструкцыю аповеду, каб у колькі словаў сказаць сёе-тое аб прыватным.

Прыўкрасная гісторыя маіх стасункаў з Андрэем бязладна разбэрсаная як па абшарах Айчыны, так і за яе межамі. Нам здаралася спаць у адным намёце і не аднойчы плаваць у адной байдарцы, спяваць ля вогнішча пад гітару песні Хадановіча, Акуджавы, Коэна, чытаць лекцыі ў Беларускім калегіюме і люта змагацца ў журы прэміі "Дэбют" з Генадзем Бураўкіным, каб пераможцам быў абраны Андрэй Адамовіч з яго хуліганіста-мудрым зборнікам вершаў "Дзень паэзіі смерці дзень".

Натуральна, я і кранаць не буду тое мноства агульных выступаў на рознага фармату культурніцкіх імпрэзах. Лепш напрыканцы згадаю адну палітычную падзею.

Не ведаю, як у іншых, а ў маіх стасунках з Андрэем палітыка, здаецца, увогуле не прысутнічала - нават у звыклых на тую пару абгаворах улады пры сустрэчах. Дык вось...

Вечарам пасля выбараў Прэзідэнта (снежань 2010) на Кастрычніцкай плошчы сабралася цьма народу. Трохі пазней маніфестоўцы, апаланіўшы ўвесь праспект, перарушылі на плошчу Незалежнасці. Там ужо, ускарастаўшыся на пастамент Леніну, па чарзе выступалі палітыкі. Гучалі заклікі захапіць горад. Правакатары пачалі штурмаваць дзверы Вярхоўнага Савета. Чорныя калоны апапаўцаў заварушыліся. Трывога імкліва нарастала.

І тут на пастаменце апынуўся Андрэй Хадановіч і па-беларуску заспяваў песню Яцэка Качмарскага "Муры".

Нягледзячы на трывогу, я пасунуўся наперад, каб лепей чуць Андрэя, і нечакана сутыкнуўся з Уладзімірам Арловым. "Пайшлі яшчэ бліжэй да помніка, - паклікаў ён, - бо пасля Хадановіча мне выступаць".

Толькі Уладзімер не паспеў агучыць сваю прамову, бо муры з дубінкамі рушылі на нас, і пачалася бойня. У тую ноч было арыштавана больш як 700 чалавек, і арышты працягваліся яшчэ ў наступныя дні...

Пры першай сустрэчы з Андрэем я выказаў сваё захапленне яго мужнасцю. Ён мне нічога не адказаў, толькі хітнуў галавой. А я пасля развітання здагадаўся, што, нягледзячы на ўсё наша агульнае былое, я не ведаю гэтага хлопца ў нечым самым галоўным.

А, можа, і не варта зазіраць у прадонне паэта? Нават такога жыццядайнага.

Спаць будзе спакайней. А наўзамен прапаную ў рэшту яшчэ адзін яго не абы-які верш з апошняй кнігі "Школа травы".

Ён мальцам на спевы бегаў штодня,

ды ўночы было цікавей,

калі на падворку спярша цішыня,

а потым пяяў салавей.

Яму падпявала вярба ля ракі

і конік фальшывіў між траў...

А потым бяда. Салаўя на шматкі

суседскі кот разадраў.

І хлопцаў душылі слёзы і гнеў,

а ён ім: "Птушку шкада,

ды гляньце, ён тыдзень нічога не еў,

давайце накормім ката".

Бо ў іхнім двары шмат было прыбышоў,

суседзяў было - цэлы свет,

і ўсім было добра, пакуль не пайшоў

вайной на суседа сусед.