Натуральна, ніякі гэта не раман, а важкі (у розных сэнсах) зборнік літатурных тэкстаў. Да таго ж тут не толькі проза (аповесці, апавяданні), але і нізкі вершаў. Хаця і невялікая кніжка "Дзеці Аліндаркі", ад якой я ў замілаванні, пакінула непрыемны прысмак стуктурнай і кампазіцыйнай неахайнасці, з якой і ўзнікае пачуццё недазавершнасці твора.
Зрэшты, я тут не маю жаднага намеру працягваць аналітыку ўласна прозы Альгерда, бо па сапраўднаму мяне цікавіць толькі яго эсэістыка. Што і натуральна, паколькі мае хронікі найперш пра сучаснае беларускае мысленне, якое найлепей выяўляецца ў жанры інтэлектуальнага эсэ. Дарэчы, калі мяне пытаюцца, што я тут маю на ўвазе, то ў тлумачэннях найперш згадваю слыннае выслоўе Рэне Дэкарта "Gogito ergo sum" ("Я мыслю - значыць, існую"). Дык вось, першая частка гэтага выслоўя "Я мыслю..." і ёсць інтэгральнай матрыцай эсэ. Няма эсэ без твайго ўласнага "Я" перадусім, але і няма эсэ без "Я", якое мысліць.
Разам з тым не трэба блытаць эсэ з філасофскім трактатам. Бо, калі быць больш дакладным, дык эсэ - не зусім чыстае мысленне, а вольнае дыхание мыслення. Гэта значыць, што эсэ мысліць не толькі ўласна мысленнем, а ўсёй сваёй дрогкай субстанцыяй.
Пакуль Альгерд станавіўся вядомым празаікам, я і думаць не думаў, што ў ім набрыньвае і просіцца на людзі адметны эсэіст, з’яўленне якога на свет прыспешыла радыё "Свабода", дзе раней за іншых адчулі яго эсэістычны патэнцыял і прапанавалі весці аўтарскую перадачу з дзіўнай назвай "Малая медычная энцыклапедыя (Бахарэвіча)".
Ужо першая гурма як бы медычных эсэ засведчыла, што ў нашай эсэістыцы з’явілася сапраўдная зорка. Таму цалкам натуральна, што неўзабаве гэты радыйны наробак быў выдадзены асобнай кніжкай.
Але і пасля правакатыўных гісторый, якія здзекваліся з чалавека як цела, ніхто не чакаў таго, што здарыцца неўзабаве. Наступны цыкл перадач называўся "Гамбургскі рахунак". Альгерд праанансаваў, што зробіць агледзіны савецкай літаратурнай класікі паводле самага высокага, гамбургскага рахунку, не зважаючы на лаўрэацтвы, помнікі ды ўсялякія іншыя прэміі і хваласпевы.
І зрабіў. Больш за тое, ён такога нарабіў, што не меней як год уся літаратурная грамадскаць (і не толькі літаратурная) шумела, нібы той гай у буру.
Як раз’ятраны вяпрук, аўтар шалёна гойсаў па завалах літаратурнай саветчыны і без хоць якой спагады шкамутаў папяровыя лыткі ўганараваных класікаў. Філалагічна адукаваны народ нейкі час трываў гэткі здзек з нацыянальных "святыняў", аднак калі Альгерд сашчапіў пашчэнкі на лытцы Янкі Купалы ("Цёмнае мінулае Каяна Лупакі"), дык усчаўся такі вэрхал, што свет (беларускі) такога не бачыў. Бальшыня ятрылася і плявалася. Як так можна? Нацыянальны геній, найвялікі Паэт беларускага Адраджэння і ўвогуле - наш собскі Ярыла, а на яго кідаецца нейкі брахлівы шчанюк.
Толькі за ўласнай ятрай абаронцы нацыянальнага гонару забыліся, якая сёння "эпоха на дварэ". А паколькі забыліся далёка не ўсе, дык у абарону Альгерда таксама выступіў шмат хто і, пераважна, з разумнейшых за тых, што "выйшлі шчыльнымі радамі".
Першая агульнанацыянальная літаратурная дыскусія распачалася з артыкула Вацлава Ластоўскага (псеўданім - Юрка Верашчака), надрукаванага ў "Нашай Ніве" ў 1913 годзе. Сэнс яе быў у радыкальным запыце: ці сядзець на тэме "мужыка-беларуса", не жадаючы ўзняць вочы далей малаўгноенага загона з "беднымі хаткамі", пахілымі бярозкамі і гаротным бясхлебным людам, ці ўбачыць "красу жыцця" (паводле даследчыка Язэпа Янушкевіча).
Па сутнасці Альгерд Бахарэвіч здзекваўся з беларускіх літаратараў за тое ж самае, за што іх крытыкаваў Вацлаў Ластоўскі. А менавіта за тое, што і праз эпоху яны не змаглі выблытацца з путаў вясковай прыніжанасці. Хаця градус крытыкі ў Альгерда быў безумоўна значна вышэйшым, чым дазволіў сабе Власт (Вацлаў).
Разам з тым той стрэсавы год, відаць, моцна даўся Альгерду ў знакі, і ён адсланіўся ад эсэістыкі, зноў схаваўшыся ў прозу. І толькі праз колькі год напісаў яшчэ адну кнігу эсэ: "Бэзавы і чорны. Парыж праз акуляры беларускай літаратуры". Выглядае досыць лагічна, што там знайшлося месца і аўтару, які ў сваю пару выдаў кнігу эсэ "Разбурыць Парыж".
Натуральна, я быў бы не я, каб не пералюстраваў у свае хронікі (скарочана) ужо згаданае эсэ Альгерда "Акудовіч. Балота. Дыскурс". (А калі без хіхікаў, то друкую найперш таму, што гэта адна з самых інтэлектуальна пранізлівых аналітык маіх філасофскіх тэкстаў.)