Напэўна, з гісторыі еўрапейскага космасу ніхто так не варты згадак, як ён. Што і натуральна, бо ні ў кім яшчэ інтэгральны модус працы не праяўлены настолькі выразна. (Акрамя хіба міфа пра Вавілонскую вежу, хаця там ідзецца пра глабальную талаку.)
Сізіф, слынны будаўнік і цар Карынфа, не меў і не мае сабе роўных сярод жывых і мёртвых. Ён адзіны, хто прыдумаў закаваць у ланцугі самую Смерць. Гэта ж якім адмыслоўцам мусіў быць чалавек, каб спадобіцца на такое!
Натуральна, з гэтай нечаканкі людзі ў момант развучыліся паміраць (a priori), і Плутон моцна раззлаваўся, бо на ягонае царства ўсе як бы забыліся. Тады ён па-клікаў Гермеса вызваліць Смерць дзеля яе адвечнага ды штодзённага прызначэння.
Аднаго такога ўжо хапіла б, каб славіць Сізіфа ва ўсе вякі і эпохі. Але ж Гамер нездарма назваў яго самым мудрым ды эпічным сярод смяротных. Таму не дзіва, што Сізіф вымудрыў, як яшчэ раз абхітрыць Плутона, каб той адчыніў брамку задушлівага Аіда і выпусціў нашага героя трохі падыхаць свежым паветрам.
Аднак пасля замагільнай цямрэчы Сізіфу пад сонейкам так спадабалася, што ён забыўся на сваё слова гонару. І як яго багі ні ўпрошвалі, чым яму ні пагражалі, ён нікога не слухаўся. Жыў сабе ды жыў, пакуль багі на агульным сходзе не вырашылі, што ўжо досыць ім такі здзек цярпець і не даручылі Меркурыю сілком вярнуць неслуха ў Аід, дзе таму было наканавана да веку цягаць падрыхтаваны камень на загадзя прызначаную гару. А той раз-пораз будзе скочвацца з вяршыні, каб Сізіф заўсёды меў сабе працу, адэкватную яго наравістасці.
У мяне няма сумневу, што боскі сойм на Алімпе быў у захапленні ад сваёй прыдумкі. І вось чаму.
Старажытным грэкам было жыццёва неабходна вялічыць колькасць гармоніі ў свеце, паколькі адно такім спосабам яны маглі адсунуць падалей ад сябе тады яшчэ зусім блізкую мяжу татальнага хаосу. На гэтым і трымалася стратэгія іх сэнсу жыцця, гэтым і мерылася чалавечая сутва і з гэтага быў вымудраны спосаб пакарання Сізіфа: змусіць бясконца дзеіць, але пры гэтым пазбавіць яго дзейнасць магчымасці вялічыць колькасць гармоніі ў свеце.
Вымыкаючы з касмічнага хаосу гармонію, чалавек антычнага ладу, не раўнуючы з намі, адчуваў розніцу паміж вартай і марнай працай, бо менавіта на іх мяжы палягалі канцы і пачаткі ўсяго, што ёсць і чаго не будзе.
Зразумела, у тую пару было немагчыма нават падумаць, быццам здарыцца такі час, калі не будзе асаблівай розніцы, дзе ты цягаеш камень: на будоўлі ці па схіле гары, наперад ведаючы, што ён ніколі не ляжа ні ў падмурак сцяны, ні ва ўласна сцяну.
Карацей, такім чынам багі перарабілі Сізіфа з цара Карынфа ў абсурднага чалавека.
Але для тых, хто нарадзіўся жыць у ХХ стагоддзі ў даўно змайстраванай і неаднойчы рэканструяванай будыніне Еўропы, праблема гарманізацыі хаосу ўжо даўно страціла сваю актуальнасць, пакінуўшы па сабе адно праблему самога дзеяння. Адсюль і вынікла магчымасць "...уяўляць Сізіфа шчаслівым". Болей за тое, цяпер ужо бачыцца нават празмерным заклік Камю: "Трэба ўяўляць." Паводле вымераў нашай эпохі абсурду ў Сізіфа зайздросная доля: ён мае і свой камень, і наканаванне цягаць яго.
А вось мы, пасля смерці Бога, ніякага наканавання ўжо не маем і мець не можам. Мы, як Сізіф, цягаем свой камень штодня на фабрыках і заводах, на палетках і будоўлях, за стырном машын і самалётаў... - толькі кожны раз гэтая праца ў паасобку не абавязковая для жыцця агулам. Яна можа быць, а можа і не быць. Ніводная знічка з гэтага не загарыцца і не згасне.
Цывілізацыя персанальнага Абсурду - так мусіць называцца наша цывілізацыя. І няма ў яе іншага лякала, акрамя Сізіфа.
Камю гаварыў прыгожа і адважна мысліў. Бога няма, а смерць ёсць. У сітуацыі адсутнасці Бога і непазбежнасці смерці жыццё ўсчыняецца ды вершыцца самім чалавекам. Яно ні на што не абапіраецца, нічым не трымаецца, ні да чаго не туліцца. Яно ёсць толькі як ёсць, і ўсё канчаткова мяжуецца крушэннем: "... бачанню чалавека абсурду адкрываецца схоплены агнём і скуты лёдам, празрысты і абмежаваны ў сваіх межах сусвет, дзе ўсё немагчыма, але ўсё дадзена і па-за чым няма нічога, акрамя крушэння і небыцця".
Быць - каб знікнуць дазвання. 3 гэтай перспектывы выпаўз гнятлівы смутак, халодная вужака вусцішы пасялілася за пазухай еўрапейскага чалавека, і ва ўсёй пагрозлівасці паўстала пытанне: а навошта тады быць?
Каб жыць! - пераконваў Камю. Смерць - канец усяму, але так, як канец, яе і трэба ўспрымаць, не губляючы з гэтай веды мужнасці ды адвагі. І ўдакладняў: "Абсурд - гэта ясны розум, які ўсведамляе свае межы".
Паводле Камю, у абсурднага чалавека ёсць толькі адна вартая яго справа - вылучыцца з татальнасці сумнеўнага быцця, каб вымкнуць сябе ў максімум самога сябе. А гэта магчыма адно праз творчасць, ды не абы-якую, шараговую, а праз творчасць як бунт супраць абсурду нічыйнага існавання.