Зрэшты, досыць пра постмадэрн.
***
Я рэдка ўплішчваў у "ЗНО" свае тэксты. Сярод нешматлікіх быў і той, што высветліў перспектыву майго здумлення на ўсё будучае. Якраз тады мяне захапіла і панесла праз гады тайніца нішто, няма, адсутнасці. Як гэта можа быць - не быць? І ўсе мае кнігі ў той ці іншай меры будуць пошукам адказу на гэты метафізічны запыт. А пачынаўся шлях у нікуды з тэксту "Мяне няма". Таму нельга сказаць, што я яго тут проста люструю. Я наноў углядаюся ў яго, як у сваю загалоўную ростань, у каторы раз спрабуючы зразумець, навошта Кон выбраў яе для мяне.
Тое, што ёсць, таго ўжо не будзе.
Я ёсць - значыць мяне ўжо не будзе. Ніколі. Нідзе.
Мяне ніколі болей не будзе!
Быццё - гэта месца, дзе збіраюцца канаць назаўсёды ўсе магчымасці быцця. Татальны могільнік усяго, што мела волю быць.
Вусціш быцця ў тым, што быць больш трагічна, чым не быць. Бо быць - гэта ўжо быць, а не быць - гэта толькі яшчэ не быць.
У быць адзіны сэнс - болей не быць. Нідзе. Ніколі.
Гэтаму мета-песімістычнаму разумению быцця як татальнага анігілятара ўсяго, што было вымкнутым у быццё, стае ў апазіцыю мета-аптымістычная ідэя быцця як месца, дзе ўсё, што з’яўляецца быць, застаецца назаўсёды або ў вечным кругазвароце, або ў несупынных працэсах трансмутацый.
Але і той, хто кажа, што ўсё несмяротнасць, і той, хто кажа, што ўсё смяротнасць, пражываюць аднолькавае жыццё. І напэўна пасля смерці яны не разыходзяцца ў розныя бакі - адзін у вечнае Нешта, другі ў вечнае Нішто, - а трапляюць у нейкую адну наканаванасць. У наканаванасць адсутнасці таго, што было.
Праклён быцця - яно адбірае быццё.
Неяк бацька паскардзіўся маці:
- Пражыў жыццё, а навошта жыў? Ужо смерць не за гарамі, а навошта жыў?..
- Куды ад смерці падзенешся? З варонамі не паляціш! - адказала маці.
Абыякавасць быцця стасоўна мяне і мая любой да яго - вось на чым я ўкрыжаваны да скону. Хаця больш дакладна будзе казаць не пра маю непатрэбнасць быццю, а пра неабавязковасць менавіта мяне ў быцці. Бо сказаць, што быццю непатрэбны чалавек як феномен быцця (да якога, зразумела, дастасаваны і я) было б залішне безадказна.
Чалавек увогуле, чалавек як феномен быцця, пэўна ж, для нечага патрэбны быццю. Прынамсі цяжка, амаль немагчыма пагадзіцца, што феномен чалавека паўстаў з выпадковага збегу акалічнасцяў фізічнага свету, што чалавек сваім цэлым нічым большым за гэтае цэлае не абгрунтаваны, ніякай трансцэндэнтнай задумай не абумоўлены.
Занадта буйна, мудрагеліста, вытанчана арганізавана быццё для чалавека, сам чалавек і той фенаменальна багаты і фантастычна згарманізаваны свет цывілізацыі, які чалавек стварыў, каб лічыць усё гэта толькі няўцямнымі прыгодамі законаў тэрмадынамікі...
Феномен чалавека і я-чалавек - гэта рашуча розныя падзеі. Калі карыстацца фальклорным параўнаннем, то феномен чалавека - гэта дрэва (дрэва жыцця), а я чалавек - лісток на тым дрэве. I хаця лісток немагчымы без дрэва, у лістка і дрэва дзве розныя сутнасці, два розныя зместы быцця і, верагодна, два розныя зместы ў быцці.
Я сам - лісток, і неўзабаве восень. Дрэву яшчэ быць і быць, і кожную вясну на ім будзе шапацець новая лістота. А я ўсё часцей паглядаю на дол. Адтуль пад ранак ужо цягне холадам, і я пачынаю здагадвацца, што ў лістка і дрэва зусім розныя далягляды: дрэву наканаваны лёс, лістку - толькі доля.
Можа, яно і добра, што ад вясны да восені лісток мысліць і пачувае сябе дрэвам.
Можа яно і добра, што я-чалавек тоесніць сябе з феноменам чалавека, бо з гэтага ён мае хоць нейкі аптымізм быцця.
Мною жыццё не вершыцца, - кажа ён. I яму лягчэй адыходзіць у невараць. Але не толькі знікаць у небыцці - быць у быцці яму лягчэй і весялей, калі ён атаясамляе сябе з усёй гісторыяй людства, з усёй культурай і цывілізацыяй, з усім мысленнем і з усім эмацыйным досведам. Які я вялікі і магутны, які я разумны і здольны, - думае зазіночаны з усім людскім я-чалавек і пачувае сябе трохі бясконцым і трохі вечным.
Праз дарогу ад хаты, дзе я нарадзіўся і асталеў, за высокім каменным мурам пачыналіся старыя, зарослыя могілкі. Як толькі мне было дазволена перабягаць праз дарогу, увесь вольны час я бавіў з сябрукамі на могілках. Яны былі для нас дзіцячай пляцоўкай, садком, піянерлагерам, стадыёнам... Там мы гулялі ў хованкі, індзейцаў, футбол, карты. Пазней там сустракаліся і гулялі з дзяўчатамі. На ўжо ледзь прыкметных магільных капцах добра спелі суніцы. Яны былі буйнымі і салодкімі. Больш буйнымі і салодкімі за звычайныя - ці гэта нам толькі здавалася, бо патрэбная была пэўная адвага, каб ласавацца ягадамі з капцоў над дамавінамі, хай сабе і спарахнелымі.