Цяпер у мяне ладная калекцыя падобных "эйфарыяў", якая адсылае да сведчанняў з рускіх войнаў розных эпох і стагоддзяў (пачынаючы з войнаў Івана Жахлівага). Вобмацкам выхаплю хаця б адну з пачатку Першай сусветнай вайны, калі ўся адукаваная Расія ликовала ад прадчування вялікай крыві. Тады на фронт журналістамі папрасіліся найлепшыя рускія паэты "срэбранага веку" (гэта якраз праз той патрыятычны чад Аляксандр Блок ашчаслівіў сваёй прысутнасцю Беларусь). Таму цяперашні мілітарны шал расійскага істэблішменту пасля Крыму не быў навіной - прынамсі, у гістарычнай рэтраспектыве падобных было мноства.
Да месца яшчэ заўважу, што гісторыя Расіі, лічы, не ведае антываенных пратэстаў. Ці не таму невялічкая акцыя дысідэнтаў супраць акупацыі Чэхаславакіі засталася ў гісторыі Расіі маштабнай падзеяй?
Карацей, я ўпэўнены, што рускія натуральна (з характару сваёй натуры) любяць вайну, толькі пакуль ніяк не магу даўмецца: чаму? Можа найперш таму, што гэта іх прыроджаны спосаб засваення прасторы быцця. Бо менавіта вайна была асноўным інструментам у справе разбудовы бязмежнай рускай цывілізацыі ва ўсе часы яе існавання.
Катухі, скляпенні і тыднёвік "Культура"
Першае маё дзесяцігоддзе па вяртанні ў Мінск з фармальнага боку выглядала моцна бязладным ды і ўвогуле нейкім недарэчным. Ад маскоўскага інстытута ў мяне быў афіцыйны ліст у Саюз пісьменнікаў Беларусі з просьбай дапамагчы з пошукам літаратурнай працы, хаця акрамя мулкасці мне з той паперчыны ніякай карысці не было, адно лішнія мітрэнгі.
Смешная атрымалася сітуацыя. Я вяртаўся ў Мінск, каб дзе-кольвек хутчэй уладкавацца вартаўніком і пісаць, пісаць, пісаць літаратуру, але не адважваўся пра гэта сказаць тагачаснаму старшыні Саюза пісьменнікаў Беларусі Івану Шамякіну. Са свайго боку, Іван Пятровіч не адважваўся прызнацца, што літаратурнай працы для мяне няма і не прадбачыцца, - бо гэта ж не абы-хто, а сама Масква прасіла за беларуса.
Так колькі месяцаў мы "дурылі адзін аднаму галаву" (я з пачуццём пякельнага сораму перад знакамітым пісьменнікам), пакуль малодшы брат не ўладкаваў мяне інструктарам па турызме ў Дом піянераў. 3 таго моманту я спыніў свае візіты да самага чалавечага з усіх нашых Народных пісьменнікаў, а з пісьменніцкага сакратарыята мне ніхто так ніколі і не патэлефанаваў. Ну і дзякаваць Богу.
Калі казаць агулам, дык алгарытм таго дзесяцігоддзя выглядаў наступным чынам: летам я звальняўся з чарговай працы і выпраўляўся ў горы (на той час ужо быў майстрам спорту СССР па спартовым турызме), а па восені шукаў сабе іншую вартаўнічую каморку.
Дарэчы, на тых вузкіх лаўках у брудных катухах мне няблага спалася, а пісаць літаратуру, як меркаваў раней - дык зусім не пісалася. Нейкі час гэта моцна дакучала. Хаця і не вельмі доўга. Рэч у тым, што напрыканцы вучобы я вырашыў: калі вярнуся ў Мінск вартаваць сваю адзіноту, дык перачытаю на працы ўсю беларускую літаратуру: менавіта так - усю!
Цяпер ужо нават не памятаю, скуль тое жаданне з’явілася. Бадай, мне проста аднойчы зрабілася няёмка, што, няблага засвоіўшы еўрапейскую і сусветную літаратуры, я амаль не ведаю сваю.
***
Я нарадзіўся і трохі асталеў у памежным з Польшчай мястэчку Свіслач. Праз усе гады майго дзяцінства там размаўлялі на беларуска-польска-руска-габрэйскай трасянцы. Прынамсі, так яно выглядала навонкі. Толькі насамрэч у Свіслачы тады размаўлялі выключна па-беларуску. Бо мова - гэта не словы, мова перадусім - тая ментальная структура, якая па-свойму ўпарадкоўвае і задзіночвае словы ў адметны праект быцця...
Карацей, структура мовы, на якой трымалася свіслацкая трасянка, была цалкам беларускай. Хаця агрэсіўная русіфікацыя, як шашаль, ужо распачынала яе падточваць - з ускраінаў да самай сарцавіны. Таму я нават не заўважыў, як стаў размаўляць па-руску, калі праз год пасля школы апынуўся на Мінскім маторным заводзе (дзе агулам адпрацаваў сем год). І мне не да галавы было пісаць па-беларуску тэксты для турысцкіх песняў і першыя вандроўныя нарысы, якія некалькі разоў друкавала, - о то было гонару! - самая папулярная тады ў Беларусі газета «Знамя юности».
Пяць год у Маскве завершылі маю русіфікацыю. Праўда, калі мы бралі добрую чарку, дык расійскіх сяброў раз-пораз дзівілі незнаёмыя ім выразы, што з глыбіняў маёй падсвядомасці самахоць праслізгвалі ў п’янкую гаману. (Цяпер усё да смешнага наадварот. За той жа добрай чаркай з мяне, як чарцяняты з пекла, раз-пораз выскокваюць выдаленыя ў падсвядомае рускія словы.)