Неўзабаве я трымаў у руках кнігу Льётара «Перапісаць сучаснасць», у якой ён якраз і распавядаў пра гісторыю разбурэння Парыжа і пра таго, хто гэткае змог прарабіць без грукату і пылу, а менавіта - пра Постмадэрн.
Сёння пра збаўцу беларусаў ад прыгнёту Вялікага еўрапейскага наратыву (сталіцай якога і быў Парыж) усе хоць нешта ды чулі. Але раўнуючы з тым, што зрабіў Постмадэрн дзеля нашай шматпакутнай бацькаўшчыны, якая да гэтага гібела, упляжаная ў глебу цяжкім ценем Парыжа (а цяпер пакрысе выпростваецца пад лагодным сонейкам, што вісіць прама над намі), мы ведаем да прыкрага мала, і да таго ж нашае веданне цьмянае, як замурзанае дымам шкло, праз якое дзеці спрабуюць глядзець на сонца. Таму я, вызвалены ад абавязку агітаваць беларусаў за інтэрвенцыю Еўропы, вырашыў скарыстаць лішак часу на ўслаўленне героя, дзякуючы якому мабыць упершыню ў гісторыі людства кожны мае Сонца столькі, колькі яму дазваляе геаграфія, а не ідэалогія..."
***
Акрамя самога факта з’яўлення (першага... беларускага... філасофскага) часопіса і мноства вартых ўвагі як аўтарскіх так і перакладных тэкстаў, "Фрагменты" вы-лучыліся яшчэ адной заўважнай ініцыятывай, якую варта адзначыць. А менавіта кніжнай серыяй "Бібліятэка Фрагментаў".
Першай літаратурнай серыяй у той пачатковай Беларусі адзначыўся Алесь Аркуш. Называлася яна "Полацкае ляда", хаця друкавала паэтычныя кніжыцы аўтараў з усёй Беларусі. (Лявон Вольскі, Юры Гумянюк, Славамір Адамовіч...)
Потым падобныя ініцыятывы здараліся яшчэ не аднойчы. Дарэчы, са шчыравання Алеся Анціпенкі займеў сваю серыю і Беларускі калегіюм. Бібліятэка "Беларускі калегіюм" рэпрэзентавала тэксты вядомых беларускіх інтэлектуалаў, што выкладалі ў нашай інстытуцыі.
"Фрагментаўская" серыя ад іншых нічым асаблівым не вылучалася. Натуральна, яе аўтары былі a priori калі не геніяльнымі, дык відавочна таленавітымі. Аднак галоўным сэнсам падобных праектаў было друкаванне вартых кніжак, якія не маглі пабачыць свет у дзяржаўных выдавецтвах. У нашым выпадку гэта былі кнігі Дубаўца, Баярына, Разанава, Бабкова, Акудовіча, Санько, Барысевіча, Мілаша...
А далей пра сумнае... Калі часопіс быў ужо ў самым росквіце, яго разам пакінулі Валерка Булгакаў і Андрэй Дынько. Да таго ж пакінулі неяк непрыгожа і крыўдна для Ігара Бабкова. Прынамсі, менавіта так ён мне распавядаў, толькі я з таго расповеду цяпер лічы нічога не памятаю. А калі б і памятаў, дык не пераказаў. Залішне шмат набачыўся падобных канфліктаў, каб шукаць у іх правых і вінаватых.
Зрэшты, час пакажа, што на тую пару хлопцы ўжо выспелі, каб распачаць уласныя справы. І не абы якія. Андрэй Дынько неўзабаве заступіць на месца Сяргея Дубаўца ў "Нашай Ніве" і разам з тым дапаможа Валерку Булгакаву стварыць славуты часопіс "Архэ".
Да таго ж, а, можа, перадусім, яны ўжо не бачылі для сябе перспектывы ў "Фрагментах" хаця б таму, што не верылі ў прыгожую будучыню самога часопіса. Рэч у тым, што яго было каму рабіць, але не было каму чытаць. Потым, развітаўшыся з Бабковым, я неаднойчы ад іх чуў, што яны хочуць стварыць выданні, якія будуць мець свайго шматлікага чытача.
Страта Дынько не была асаблівай стратай для Бабкова, а вось без Булгакава часопіс заняпаў значна раней, чым гэта здарылася б, каб той заставаўся ў "Фрагментах". Булгакавы заўсёды нараджаюцца ў адзінкавым ліку. І нават сам Бабкоў не мог яго замяніць.
А цяпер, пазначыўшы галоўную праблему часопіса, здаецца, надышоў час вярнуцца назад і завяршыць сюжэт з новасібірскімі клоўнамі.
Потым, калі часопіс згарнуўся, а анекдот застаўся, я неяк зусім выпадкова запытаўся сам у сябе: з чаго такая трывушчасць у тым дурнаватым сюжэце? І мне нечакана падказаў Ніцшэ:
"Згадаўшы гэтыя словы, Заратустра зноў паглядзеў на натоўп і змоўк. "Вось стаяць яны і смяюцца, - казаў ён свайму сэрцу, - не разумеюць мяне: не на іхнія вушы казань мая" ("Так сказаў Заратустра").
Выступаючы са сцэны, кожны з нас, відаць, не аднойчы ўпотайкі нават ад самога сябе падумаў: "не на іхнія вушы казань мая". І з гэтага зноў і зноў адчуў сябе клоўнам, які проста забаўляе публіку.
Дарэчы, у гэтым няма ніякай абразы стасоўна публікі. Як і стасоўна ўласна беларускіх філосафаў. Каб патлумачыць, што я маю наўвеце, зноў звярнуся да Фрыдрыха Ніцшэ ("Філосафы ў трагічную эпоху Грэцыі").
"Слушна сказана, што народ вызначаецца не столькі сваімі вялікімі людзьмі, колькі спосабам, якім ён іх спазнае і ганаруе. У іншыя часы філосаф - выпадковы адзінотнік сярод чужароднага асяроддзя, які ці праслізвае паўз, ці ўпарціцца са сціснутымі кулакамі. Толькі ў грэкаў філосаф - невыпадковая падзея. (...)