Выбрать главу

Фармальна гэтыя сустрэчы не пакінулі значнага следу, бо спробы фіксаваць разважлівыя сумоўі і жарсныя інтэлектуальныя палемікі так і засталіся не зрэалізаванымі. Але той факт, што семінар ладзіўся ў стадоле Акадэміі навук і на яго пераважна збіраліся філосафы з прафесійных інстытуцыяў, засведчыў радыкальную змену нашага статусу - мы ўжо выбраліся з катухоў і скляпенняў на шырокі прастор і нават з пэўнай пыхай паглядалі на акадэмікаў.

Ці не найбольш актуальнай і палемічнай у тых нашых спрэчвах выглядала праблема інтэлектуальнай і публічнай занядбанасці беларусаў у агульным кантэксце еўрапейскай філасофіі. Інакш кажучы, само з сябе актуалізавалася пытанне: што трэба зрабіць, каб еўрапейскія мысліўцы звярнулі на нас увагу?

Якраз з гэтага Уладзімір і прачытаў нам асветніцкую лекцыю, у якой распавёў пра досвед вызвалення лацінаамерыканцаў ад дыктату еўрапейскага філасофскага наратыву.

Філасофія Вызвалення лацінаамерыканцаў мяне (і не толькі) трохі нават агламошыла і захапіла. Найперш тым, што яна адмовіла логіка-спекулятыўнаму мысленню ўсіх гэтых гегеляў-кантаў-гайдэгераў у праве на абсалютызацыю філасофскага спазнання быцця.

"Хопіць падобіцца еўрапейскім тэорыям ды інстынктам (Каса)". "Індзеец глыбейшы за Хрыста (Кайзерлінг). І хаця мы самі былі еўрапейцамі, аднак ужо адчувалі, што навязаная нам класічная еўрапейская метадалогія мыслення калі для нас і не чужая, дык і не свая.

Моцна шкадую, што не запытаўся ва Уладзіміра, як і з чаго ён заангажаваўся менавіта "лацінасамі" - ды настолькі аддана, што зрабіўся найбольшым знаўцам іх спосабаў філасафавання (прынамсі ў Беларусі; хаця, мяркую, і не толькі ў нас).

Пазней Уладзімір надрукаваў у часопісе "Фрагменты" (№7) вялікі і надзвычай грунтоўны артыкул "Філасофія лацінаамерыканскай сутнасці". (Скарочана - ФЛС.) Мне пашэнціла яго перакладаць. Дазволю сабе працытаваць некалькі вельмі істотных абагульненняў аўтара гэтага артыкула.

Паводле Уладзіміра Абушэнкі лацінаамерыканскія філосафы лічылі, што "Зрабіцца сучаснікамі ўсяго чалавецтва... можна толькі звярнуўшыся да рэальных праблемаў лацінаамерыканскага чалавека і ягонай культурнай сітуацыі". Яны акцэнтуюць "Наяўнасць у кожнага народа ўласнай ісціны і ягонага права на яе".

І далей: "Еўрапейскія дыскурсы (за рэдкімі выключэньнямі, да прыкладу Артэга-і-Гасэт) успрымаюцца як нешта, што нясе ў сабе метадалогію прымусовага і герархізуючага розуму, што ёсць нічым іншым, як культурным імперыялізмам, які характарызуецца татальнасцю, закрытасцю, аднамернасцю, маналагічнасцю".

Асабіста для мяне, ужо як літаратара, надзвычай істотнымі былі і наступныя фрагменты: "...збудаванасць самой "ФЛС" як прынцыпова адкрытай, свабоднай (у выбары асноваў і тэмаў) напаўэсэісцкай рэфлексіі, цесна звязанай з лацінаамерыканскай літаратурай".

"Больш за тое, некаторыя творы гэтак званага "новага лацінаамерыканскага рамана" ("магічнага рэалізму") выглядаюць як ілюстрацыі ці нават арыгінальныя "навароты" ў "ФЛС" (М. Астурыяс, К. Фуантэс, Г. Маркес ды інш.)".

Рэч у тым, што эсэістычнасць (літаратурнасць) ад самага пачатку заклалася як базавая форма маіх спробаў мыслядзейнасці. Але прыкладна тое ж самае было ў Ігара Бабкова, Максіма Жбанкова, Адама Глобуса, Юрася Барысевіча, Сяргея Дубаўца... І таму заканстытуяваны эсэістычна-літаратурны досвед лацінаамерыканскай філасофіі стаўся выразным знакам падтрымкі нашых высілкаў ісці ўласным шляхам. І калі адзіночыцца з еўрапейскім кантэкстам, то ўжо з яго "некласічным варыянтам" (пачынаючы з Ніцшэ).

Трэці эпізод з жыццяпісу Уладзіміра, які я хачу нагадаць, таксама звязаны з Паўднёвай Амерыкай, але ўжо не з яе філасофскім дыскурсам, а з сацыяльна-культурным. Вядома, што нашчадкі гішпанцаў там, незалежна ад іх жадання, менаваліся крэоламі і адносна метраполіі лічыліся чалавекамі ніжэйшага гатунку...

Дык вось, абсалютна нечакана ўкраінец Мікола Рабчук скарыстаўся гэтым феноменам, каб пераінтрэпаваць яго стасоўна ўкраінскай сітуацыі. Ён пазначыў метафарай крэольства тую частку ўкраінскага грамадства, якая, палітычна арыентуючыся на незалежнасць краіны, па сутнасці не прыняла ідэю ўкраінскасці. Метафара моцна ўразіла ўкраінскіх думаннікаў, а последам і беларускіх публіцыстаў. Яны пачалі прыстасоўваць яе да ўласнай сітуацыі і гуляліся з ёй, пакуль не надакучыла. (Сёння тую інтэлектуальную забаўку ўжо мала хто згадае.)