Treny

Gdzieśkolwiek jest, jesliś jest, lituj mej żałości,

A nie możesz li w onej dawnej swej całości²⁶⁸,

Pociesz mię, jako możesz, a staw sie przede mną

Lubo snem, lubo cieniem, lub marą nikczemną²⁶⁹.

Tren XI²⁷⁰

«Fraszka cnota»²⁷¹, powiedział Brutus porażony²⁷².

Fraszka, kto sie przypatrzy, fraszka z każdej strony.

Kogo kiedy pobożność jego ratowała?

Kogo dobroć przypadku złego²⁷³ uchowała?

Nieznajomy²⁷⁴ wróg²⁷⁵ jakiś miesza ludzkie rzeczy²⁷⁶,

Nie mając ani dobrych, ani złych na pieczy²⁷⁷.

Kędy jego duch więnie²⁷⁸, żaden nie ulęże²⁷⁹:

Praw li, krzyw li²⁸⁰, bez braku²⁸¹ każdego dosięże²⁸².

A my rozumy swoje przedsię²⁸³ udać chcemy²⁸⁴,

Hardzi miedzy prostaki²⁸⁵, że nic nie umiemy²⁸⁶.

Wspinamy sie do nieba, Boże tajemnice

Upatrując²⁸⁷, ale wzrok śmiertelnej źrzenice²⁸⁸

Tępy na to; sny lekkie²⁸⁹, sny płoche²⁹⁰ nas bawią²⁹¹,

Które sie nam podobno²⁹² nigdy nie wyjawią.

Żałości, co mi czynisz? Owa²⁹³ już oboje

Mam stracić — i pociechę, i baczenie²⁹⁴ swoje?

Tren XII²⁹⁵

Żaden ociec²⁹⁶ podobno barziej²⁹⁷ nie miłował

Dziecięcia, żaden barziej nad mię nie żałował²⁹⁸.

A też ledwie sie kiedy²⁹⁹ dziecię urodziło,

Co by łaski rodziców swych tak godne było³⁰⁰:

Ochędożne³⁰¹, posłuszne, karne, niepieszczone³⁰²,

Śpiewać, mówić, rymować, jako co uczone³⁰³;

Każdego ukłon trafić³⁰⁴, wyrazić postawę³⁰⁵,

Obyczaje panieńskie umieć i zabawę³⁰⁶.

Roztropne, obyczajne³⁰⁷, ludzkie, nierzewniwe³⁰⁸,

Dobrowolne³⁰⁹, układny³¹⁰, skromne³¹¹ i wstydliwe.

Nigdy ona po ranu karmie nie wspomniała³¹²,

Aż pierwej Bogu swoje modlitwy oddała.

Nie poszła spać, aż pierwej matkę pozdrowiła

I zdrowie rodziców swych Bogu poruczyła³¹³.

Zawżdy przeciwko ojcu³¹⁴ wszytki przebyć progi,

Zawżdy sie uradować i przywitać z drogi.

Każdej roboty pomóc³¹⁵, do każdej posługi

Uprzedzić było wszytki rodziców swych sługi³¹⁶.

A to w tak małym wieku³¹⁷ sobie poczynała,

Że więcej nad trzydzieści miesięcy nie miała.

Tak wiele cnót jej młodość i takich dzielności

Nie mogła znieść: upadła od swej[że] bujności³¹⁸,

Żniwa nie doczekawszy. Kłosie mój jedyny

Jeszcześ mi sie był nie zstał³¹⁹, a ja twej godziny

Nie czekając³²⁰, znowu cię w smutną ziemię sieję,

Ale pospołu z tobą grzebę³²¹ i nadzieję,

Bo już nigdy nie wznidziesz³²² ani przed mojema

Wiekom wiecznie³²³ zakwitniesz smutnemi oczema³²⁴.

Tren XIII³²⁵

Moja wdzięczna³²⁶ Orszulo, bodaj ty mnie była

Albo nie umierała lub sie nie rodziła.

Małe pociechy płacę wielkim żalem swoim

Za tym nieodpowiednym pożegnanim³²⁷ twoim.

Omyliłaś mię³²⁸ jako nocny sen znikomy³²⁹,

Który wielkością³³⁰ złota cieszy zmysł³³¹ łakomy³³²,

Potym nagle uciecze³³³, a temu na jawi³³⁴

Z onych skarbów jeno chęć a żądzą³³⁵ zostawi.

Takeś ty mnie, Orszulo droga, uczyniła:

Wielkieś nadzieje w moim sercu roznieciła,

Potymeś mię smutnego nagle odbieżała³³⁶

I wszytki moje z sobą pociechy zabrała.

Wzięłaś mi, zgoła mówiąc³³⁷, dusze połowicę³³⁸,

Ostatek przy mnie został na wieczną tesknicę³³⁹.

Tu mi kamień, murarze, ciosany połóżcie,

A na nim tę nieszczesną pamiątkę³⁴⁰ wydróżcie³⁴¹:

ORSZULA KOCHANOWSKA TU LEŻY, KOCHANIE³⁴²

OJCOWE ALBO RACZEJ PŁACZ I NARZEKANIE.

OPAKEŚ TO, NIEBACZNA³⁴³ ŚMIERCI, UDZIAŁAŁA³⁴⁴:

NIE JAĆ ONEJ, ALE MNIE ONA PŁAKAĆ MIAŁA.

Tren XIV³⁴⁵

Gdzie te wrota nieszczesne³⁴⁶, któremi przed laty

Puszczał sie w ziemię³⁴⁷ Orfeus³⁴⁸, szukając swej straty,

Żebych³⁴⁹ ja też tąż ścieżką swej namilszej córy

Poszedł szukać i on³⁵⁰ bród mógł przebyć, przez który

Srogi jakiś przewoźnik wozi blade cienie³⁵¹

I w lasy niewesołe cyprysowe³⁵² żenie³⁵³.

A ty mię nie zostawaj³⁵⁴, wdzięczna³⁵⁵ lutni³⁵⁶ moja,

Ale ze mną pospołu³⁵⁷ pódź³⁵⁸ aż do pokoja³⁵⁹

Surowego Plutona³⁶⁰: owa³⁶¹ go [to] łzami,

To temi żałosnemi zmiękczywa³⁶² pieśniami,

Że mi moję namilszą dziewkę jeszcze wróci,

A ten nieuśmierzony³⁶³ we mnie żal ukróci³⁶⁴.

Zginąć ci mu nie może; tuć sie wszystkim zostać,

Niech sie tylko niedoszłej³⁶⁵ jagodzie da dostać³⁶⁶.

Gdzie by³⁶⁷ też tak kamienne ten Bóg serce nosił,

Żeby tam smutny człowiek już nic nie uprosił.

Cóż temu rzec?³⁶⁸ Więc tamże już za jedną drogą³⁶⁹

Zostać, a z duszą zaraz³⁷⁰ zewlec³⁷¹ troskę srogą.

Tren XV³⁷²

Erato³⁷³ złotowłosa i ty, wdzięczna³⁷⁴ lutni³⁷⁵,

Skąd pociechę w swych troskach biorą ludzie smutni,

Uspokójcie na chwilę strapioną myśl³⁷⁶ moję,

Póki jeszcze kamienny w polu słup nie stoję³⁷⁷,

Lejąc ledwe³⁷⁸ nie krwawy płacz przez marmór³⁷⁹ żywy³⁸⁰,

Żalu ciężkiego pamięć³⁸¹ i znak nieszczęśliwy.

Mylę sie, czyli³⁸² patrząc na ludzkie przygody

Skromniej człowiek uważa³⁸³ i swe własne szkody?

Nieszczesna matko³⁸⁴ (jesli przyczytać³⁸⁵ możemy

Nieszcześciu, co prze³⁸⁶ głupi rozum swój cierpiemy),

Gdzie teraz twych siedm³⁸⁷ synów i dziewek tak wiele³⁸⁸?

Gdzie pociecha? Gdzie radość i twoje wesele?

Widzę czternaście mogił; a ty nieszcześliwa

I podobno tak długo nad wolą³⁸⁹ swą żywa Obłapiasz zimne groby, w których (ach niebogo!)

Składłaś³⁹⁰ dziateczki swoje zagubione³⁹¹ srogo.

Takie więc kwiaty leżą kosą podsieczone

Albo deszczem gwałtownym na ziemię złożone.

W którą nadzieję żywiesz?³⁹² Czego czekasz więcej?

Czemu śmiercią żałości nie zbywasz³⁹³ co pręcej³⁹⁴?

A wasze prętkie³⁹⁵ strzały albo łuk co czyni

Niepochybny³⁹⁶, o Febe³⁹⁷ i mściwa bogini³⁹⁸?

Albo z gniewu (bo winna), albo więc z lutości³⁹⁹

Dokonajcie⁴⁰⁰, prze Boga⁴⁰¹, jej biednej starości.

Nowa pomsta⁴⁰², nowa kaźń⁴⁰³ hardą⁴⁰⁴ myśl potkała⁴⁰⁵:

Dziatek płacząc, Nijobe⁴⁰⁶ sama skamieniała

I stoi na Sypilu⁴⁰⁷ marmór nieprzetrwany⁴⁰⁸,

Jednak i pod kamieniem żywią⁴⁰⁹ skryte rany.