Treny

Jej bowiem łzy serdeczne skałę przenikają

I przeźroczystym z góry strumieniem spadają,

Skąd źwierz⁴¹⁰ i ptastwo⁴¹¹ pije; a ta w wiecznym pęcie⁴¹²

Tkwi⁴¹³ w rogu skały wiatrom szalonym⁴¹⁴ na wstręcie⁴¹⁵.

Ten grób nie jest na martwym, ten martwy nie w grobie,

Ale samże jest martwym, samże grobem sobie.

Tren XVI⁴¹⁶

Nieszcześciu kwoli⁴¹⁷ a swojej żałości,

Która mię prawie przejmuje do kości,

Lutnią⁴¹⁸ i wdzięczny rym porzucić muszę,

Ledwe⁴¹⁹ nie duszę⁴²⁰.

Żywem⁴²¹, czy mię sen obłudny⁴²² frasuje?

Który kościanym oknem⁴²³ wylatuje,

A ludzkie myśli tym i owym bawi,

Co błąd na jawi⁴²⁴.

O błędzie ludzki⁴²⁵, o szalone dumy⁴²⁶,

Jako to łacno⁴²⁷ pisać sie z rozumy⁴²⁸,

Kiedy po wolej świat mamy⁴²⁹, a głowa

Człowieku zdrowa⁴³⁰.

W dostatku będąc, ubóstwo chwalemy⁴³¹,

W rozkoszy⁴³² żałość lekce szacujemy⁴³³,

A póki wełny skąpej prządce⁴³⁴ zstaje⁴³⁵,

Śmierć nam za jaje⁴³⁶.

Lecz kiedy nędza albo żal przypadnie⁴³⁷,

Ali⁴³⁸ żyć nie tak jako mówić snadnie⁴³⁹,

A śmierć dopiero w ten czas nam należy⁴⁴⁰,

Gdy już k nam bieży⁴⁴¹.

Przecz⁴⁴² z płaczem idziesz, Arpinie⁴⁴³ wymowny⁴⁴⁴,

Z miłej ojczyzny? Wszak nie Rzym budowny⁴⁴⁵,

Ale świat wszystek Miastem⁴⁴⁶ jest mądremu

Widzeniu⁴⁴⁷ twemu⁴⁴⁸.

Czemu tak barzo⁴⁴⁹ córki swej żałujesz?

Wszak sie ty tylko sromoty⁴⁵⁰ wiarujesz⁴⁵¹;

Insze wszelakie u ciebie przygody

Ledwe nie gody⁴⁵².

Śmierć, mówisz, straszna tylko niezbożnemu⁴⁵³;

Przeczże⁴⁵⁴ sie tobie umrzeć cnotliwemu

Nie chciało, kiedyś prze dotkliwą⁴⁵⁵ mowę

Miał podać głowę⁴⁵⁶?

Wywiódłeś wszytkim, nie wywiódłeś sobie⁴⁵⁷;

Łacniej rzec⁴⁵⁸, widzę, niż czynić i tobie⁴⁵⁹,

Pióro anielskie; duszę toż⁴⁶⁰ w przygodzie,

Co i mnie bodzie⁴⁶¹.

Człowiek nie kamień, a jako sie stawi

Fortuna, takich myśli nas nabawi.

Przeklęte szczeście⁴⁶²! Czy snać⁴⁶³ gorzej duszy,

Kto rany ruszy?

Czasie, pożądnej⁴⁶⁴ ojcze niepamięci,

W co ani rozum, ani trafią⁴⁶⁵ święci,

Zgój smutne serce, a ten żal surowy

Wybij mi z głowy.

Tren XVII⁴⁶⁶

Pańska ręka mię dotknęła,

Wszytkę mi radość odjęła.

Ledwie w sobie czuję duszę⁴⁶⁷

I tę podobno dać muszę⁴⁶⁸.

Lubo⁴⁶⁹ wstając, gore jaśnie⁴⁷⁰,

Lubo padnąc, słońce gaśnie⁴⁷¹,

Mnie jednako serce boli,

A nigdy sie nie utoli⁴⁷².

Oczu nigdy nie osuszę

I tak wiecznie płakać muszę.

Muszę płakać; o mój Boże,

Kto sie przed Tobą skryć może?

Prózno⁴⁷³ morzem nie pływamy,

Prózno w bitwach nie bywamy:

Ugodzi nieszczeście wszędzie,

Choć podobieństwa⁴⁷⁴ nie będzie.

Wiódłem⁴⁷⁵ swój żywot tak skromnie,

Że ledwie kto wiedział o mnie,

A zazdrość i złe przygody

Nie miały mi w co dać szkody⁴⁷⁶.

Lecz Pan, który gdzie tknąć⁴⁷⁷ widzi,

A z przestrogi⁴⁷⁸ ludzkiej szydzi,

Zadał mi raz⁴⁷⁹ tym znaczniejszy⁴⁸⁰,

Czymem już był bezpieczniejszy⁴⁸¹.

A rozum, który w swobodzie⁴⁸²

Umiał mówić o przygodzie,

Dziś ledwe sam wie o sobie:

Tak mię podparł w mej chorobie.

Czasem by sie chciał poprawić,

A mnie ciężkiej troski zbawić,

Ale gdy siędzie na wadze,

Żalu ruszyć nie ma władze⁴⁸³.

Prózne to ludzkie wywody,

Żeby szkodą nie zwać szkody;

A kto sie w nieszcześciu śmieje,

Ja bych tak rzekł, że szaleje.

Kto zaś na płacz lekkość wkłada⁴⁸⁴,

Słyszę dobrze, co powiada,

Lecz sie tym żal nie hamuje⁴⁸⁵,

Owszem, więtszy przystępuje.

Bo mając zranioną duszę,

Rad i nierad płakać muszę;

Co snaść nie cześć, to ku szkodzie

I zelżywość⁴⁸⁶ serce bodzie.

Lekarstwo to, prze Bóg żywy⁴⁸⁷,

Ciężkie na umysł troskliwy⁴⁸⁸;

Kto przyjaciel zdrowia mego,

Wynajdzi⁴⁸⁹ co wolniejszego⁴⁹⁰.

A ja zatym łzy niech leję,

Bom stracił wszytkę nadzieję,

By mnie rozum miał ratować,

Bóg sam mocen⁴⁹¹ to hamować.

Tren XVIII⁴⁹²

My nieposłuszne, Panie, dzieci Twoje

W szcześliwe czasy⁴⁹³ swoje

Rzadko Cię wspominamy,

Tylko rozkoszy zwykłych⁴⁹⁴ używamy.

Nie baczym⁴⁹⁵, że to z Twej łaski nam płynie,

A tak⁴⁹⁶, że prędko minie,

Kiedy⁴⁹⁷ po nas wdzięczności

Nie uznasz⁴⁹⁸, Panie, za Twe życzliwości⁴⁹⁹.

Miej nas na wodzy⁵⁰⁰, niech nas nie rozpycha⁵⁰¹

Docześna rozkosz licha⁵⁰².

Niechaj na Cię pomniemy⁵⁰³

Przynamniej w kaźni⁵⁰⁴, gdy w łasce nie chcemy.

Ale ojcowskim nas karz obyczajem⁵⁰⁵,

Boć przed Twym gniewem⁵⁰⁶ stajem⁵⁰⁷,

Tak jako śnieg niszczeje,

Kiedy mu słońce niebieskie dogrzeje.

Zgubisz nas prędko, wiekuisty⁵⁰⁸ Panie,

Jesli nad nami stanie

Twa ciężka Boska ręka;

Sama niełaska jest nam sroga męka⁵⁰⁹.

Ale od wieku Twoja lutość⁵¹⁰ słynie,

A pierwej świat zaginie,

Niż Ty wzgardzisz pokornym,

Chocia był długo przeciw Tobie spornym⁵¹¹.

Wielkie przed Tobą są występy⁵¹² moje,

Lecz miłosierdzie Twoje

Przewyssza wszytki złości:

Użyj dziś, Panie, nade mną litości⁵¹³.

Tren XIX albo Sen⁵¹⁴

Żałość moja długo w noc oczu mi nie dała

Zamknąć i zemdlonego⁵¹⁵ upokoić⁵¹⁶ ciała.

Ledwie mię na godzinę przed świtanim⁵¹⁷ swemi

Sen leniwy⁵¹⁸ obłapił skrzydły czarnawemi⁵¹⁹.

Na ten czas sie matka własnie⁵²⁰ ukazała,

A na ręku Orszulę moję wdzięczna⁵²¹ miała,

Jaka⁵²² więc po paciorek do mnie przychodziła⁵²³,

Skoro z swego posłania rano sie ruszyła.

Giezłeczko białe na niej, włoski pokręcone,

Twarz rumiana, a oczy ku śmiechu skłonione⁵²⁴.

Patrzę, co dalej będzie, aż matka tak rzecze:

«Spisz, Janie, czy cię żałość twoja zwykła piecze?»

Zatymem ciężko westchnął i tak mi sie zdało,

Żem sie ocknął; a ona, pomilczawszy mało⁵²⁵,

Znowu mówić poczęła: «Twój nieutólony⁵²⁶

Płacz, synu mój, przywiódł mię w te tu wasze strony

Z krain barzo dalekich, a łzy gorzkie twoje

Przeszły⁵²⁷ aż i umarłych tajemne pokoje.

Przyniosłam ci na ręku wdzięczną dziewkę twoję,