Світае днём, i днём змяркае,
Куды ні глянеш — змрок i змрок,
Нібы над Енісейскім краем
Замкнулі сонца на замок.
I ночы чорныя, як сажа,
Здаецца, бездань за сцяной.
Ніхто дарогу не пакажа,
Ніхто не пусціць на пастой.
А ты ідзеш, прамок дазвання,
Закляклі ногі, ледзь жывы.
Цябе, нібы на пакаранне,
У воласць кліча станавы.
Збіраўся дабрысці да ночы,
Ды не прайшоў i тры вярсты,
Як зніклі сцежкі ля абочын,
Як раптам выраслі кусты.
Куды ісці?
У чорным полі
Адзін блукаеш, як сляпы,
Табе шыпшыннік шчокі коле,
Малоціць дождж у тры цапы.
На паўаршына грузнуць ногі,
Чыркі размоклі у вадзе.
Ды па загаду станавога
У воласць Пронікаў ідзе.
Кляне i цемрадзь, i парадкі,
Ураднікаў, i станавых,
Што за патравы i падаткі
У воласць гоняць ледзь жывых.
Ды болей не ступіць ні кроку,
Прысеў, намацаўшы пянёк,
Зірнуў навокал:
дзесь далёка
Мільгнуў маленькі аганёк.
Жывы, трапечацца, палае,
Яго й дажджы не залілі,
Нібыта зорачка малая
Адна гарыць на ўсёй зямлі.
Рукамі расхінуўшы вецце,
Устаў стары, прыбавіў крок,
Ідзе туды, дзе ярка свеціць
Жывы маленькі аганёк.
Канавы, зараснікі глогу
Ужо мінуў стары даўно.
Яму паказвае дарогу
Чыёсьці светлае акно.
У раму стукнуў асцярожна
I кажа:
— Госпадам прашу,
Пусціце ў хату, калі можна,
Ратуйце грэшную душу.
— Хутчэй заходзьце, калі ласка...
Усё, усё здымайце прэч,
Чыркі сушыце,
апаяску
I світку вешайце на печ.
Сядайце, вось i чай дарэчы,
Кладзіце цукар... ну, нішто? —
I гаспадар яму на плечы
Сваё накінуў паліто.
I чай гарачы уиакладку
Спакойна сёрбае стары,
Вядзе размову пра падаткі
I беззямельныя двары:
— Прапала матухна-Расея,
Жабрачыць з восені сяло.
Яшчэ у нас на Енісеі
Такога зроду не было.
А гаспадар прыжмурыў вока,
Па светлай гладзіць барадзе,
Устаў, прайшоў шырокім крокам
I кажа:
— Не, не прападзе!
Мы не дазволім ёй прапасці,
I вы, i. вашы землякі.
У нас такое будзе шчасце,
Настане лад у нас такі,
Што свет Расіі пазайздросціць,
Унукам нашым i сынам.
Патрэбна толькі болей злосці,
I болей сілы трэба нам!
...На дзень займалася патроху
У глухой сібірскай старане.
Усім паказвала дарогу
Святло у ленінскім акне.
1960 г.
САЛДАЦКІ ХЛЕБ
У салдата груз не цяжкі,
Бо ідзе не на кірмаш, —
Скатка, торбачка, біклажка,
Стрэльба, штык i патранташ.
Вось i ўсё яго багацце.
Каптэнармус сухары
Выдае яму не ў хаце,
А на полі ці ў бары.
Не заўсёды ёсць махорка,
Не заўсёды ёсць вада.
Паліняла гімнасцёрка,
Пасівела барада.
Месяц солі ён не бачыў
У Палескай старане,
Хоць яна ў баях гарачых
Выступала на спіне.
Не было калі уцерці
Рукавом крывавы пот.
I не раз у вочы смерці
Ён глядзеў за гэты год.
Біў Дзянікіна, Марусю,
Адмірала Калчака,
А цяпер у Беларусі
Стаў разведчыкам палка.
Ён тут ведаў кожны мосцік
Ад Бярозы да Дзвіны...
Застагналі ягамосці,
Заспяшаліся паны.
Не шукаючы, дзе мелка,
Не пытаючы, дзе брод,
З Мінска, з Глуска, з Рудабелкі
Пакаціўся гэты зброд.
А разведчык той, вядомы
З грамадзянскае вайны,
На дзянёк зайшоў дадому,
У мястэчка Курганы.
Пазбіраліся суседзі,
I суседкі, i дзяды.
Далажыў салдат, што едзе
У Маскву на два гады.
— Трэба трохі падвучыцца,
I таму мяне з палка
Пасылаюць у сталіцу,
Аж у школу ЦБК.
Зажурыліся кабеты:
— Гэта ж госць у нас такі,
А у беднае Альжбеты —
Ані круп, ані мукі.