ΜΕΡΟΣ ΠΡΩΤΟΝ
Ι. ΠΕΡΙ ΤΩΝ ΒΑΣΕΩΝ ΤΗΣ ΟΡΘΟΔΟΞΟΥ ΑΣΚΗΣΕΩΣ
Α’ ΠΕΡΙ ΤΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΚΗΣ ΑΣΚΗΣΕΩΣ
… εις την πραγματικήν ζωήν της Εκκλησίας η θεολογία νοείται προ παντός ως διαμονή εν τω Θεώ. Η ύπαρξις αφηρημένης θεολογίας, ως ακαδημαϊκής επιστήμης, καίτοι εμφανίζεται τρόπον τινα ως αναπόφευκτος δια την Εκκλησίαν του Χριστού εντός των ιστορικών συνθηκών του κόσμου τούτου εν τούτοις εγκυμονεί πάντοτε εν εαυτή τον κίνδυνον αποκοπής εκ της αυθεντικής εν Πνεύματι ζωής και δύναται ευκόλως να οδηγήση εις φιλοσοφικάς θεωρίας νόθου πίστεως ή }015} και άνευ πίστεως εις τας οποίας δεν υπάρχει η σώζουσα και ανακαινίζουσα ημάς δύναμις ως παρετήρησε Ρώσος φιλόσοφος.
Καθώς αυξάνει εν τω κόσμω η «δυναμική του ολέθρου», αυξάνουν και αι οδύναι της ανθρωπότητος, ενώ συγχρόνως αναπτύσσεται και η συναίσθησις της ανάγκης υπερνικήσεως αυτών. … Όλοι ανεξαιρέτως πάσχουν. Οι μεν υπό αρνητικήν έννοιαν, παρασυρόμενοι εις το κοινόν ρεύμα των παθών του κόσμου τούτου οι δε υπό θετικήν έννοιαν, ένεκα της αγάπης αυτών προς την ανθρωπότητα. }016}
Χριστιανός δι’ ημάς είναι μόνον εκείνος ο οποίος δέχεται τον Χριστόν ως την απόλυτον Αλήθειαν και Δικαιοσύνην, ως τον μόνον Θεόν-Δημιουργόν και Θεόν-Σωτήρα. … Ο Χριστιανισμός αποτελεί δι’ ημάς μοναδικήν αποκλειστικότητα, και εις ουδεμίαν περίπτωσιν εξετάζεται ως μία εκ των «παραδόσεων» καθώς επιχειρείται υπό άλλων.
Αι εντολαί του Χριστού είναι αντανάκλασις της αιωνίου Θείας ζωής εις τον κόσμον ημών και συγχρόνως η οδός προς αυτήν. Εκάστη θεωρία όσον και εάν φαίνηται υψηλή και θεία, έξω του Χριστού δεν δύναται να καταυγάζηται εκ του Φωτός της Θεότητος. Υπό την προϋπόθεσιν ταύτην ορίζομεν ως νόημα και σκοπόν της Ορθοδόξου ασκήσεως την τήρησιν των εντολών του Χριστού μετ’ αφοσιώσεως τοσούτον ολοκληρωτικής ώστε αύται να καταστούν ο μοναδικός και αιώνιος νόμος ολοκλήρου του είναι ημών. … η πρώτη … αγαπήσεις Κύριον τον Θεόν σου εξ όλης … δευτέρα … αγαπήσεις τον πλησίον σου ως σεαυτόν …
Η ημετέρα αντίληψις περί ασκήσεως δύναται να προσδιορισθή συνθετικώς ως ελεύθερος και συνειδητός αγών ή πάλη δια την απόκτησιν της χριστιανικής τελειότητος. Αλλ’ η τελειότης ως ημείς εννοούμεν αυτήν ουδόλως εμπεριέχεται εις την κτιστήν φύσιν του ανθρώπου, και ως εκ τούτου δεν είναι δυνατόν να αποκτηθή απλώς δι’ αναπτύξεως των δυνατοτήτων της φύσεως ταύτης, λαμβανομένης καθ’ εαυτήν εντός των ορίων αυτής. Η τελειότης ημών πραγματοποιείται μόνον }018} εν τω Θεώ και είναι δωρεά του Αγίου Πνεύματος. Ως εκ τούτου η άσκησις καθ’ εαυτήν ουδέποτε αποβαίνει δι’ ημάς σκοπός· αποτελεί μόνον μέσον μόνον εκδήλωσιν της ελευθερίας και συνέσεως ημών επί της οδού προς απόκτησιν της δωρεάς του Θεού.
… υπακοή ως υπερνίκησις της εγωϊστικής «ατομικής» θελήσεως ημών και ως μία εκ των υψηλών και θαυμασίων φανερώσεων της αγάπης ημών προς τον Θεόν και προς τον πλησίον … μελέτη εν τω λόγω του Θεού ουχί υπό την «εξωτερικήν» έννοιαν, ήτοι προς απόκτησιν ακαδημαϊκής γνώσεως, αλλά κατά τρόπον διαποτίζοντα ολόκληρον την ύπαρξιν δι’ εκείνου του πνεύματος της εν χάριτι ζωής και Θεογνωσίας, το οποίον εμπεριέχεται εις την Αγίαν Γραφήν και τα έργα των Αγίων Πατέρων (ΟΥΧΙ ΙΟΥΔΑΪΚΩΣ) }019} … μέχρις ότου έλθη η τα πάντα στερεούσα ενέργεια της Θείας Χάριτος να σφραγίση τους ασκητικούς αγώνας· πάσα μορφή ασκήσεως θα παραμένη ανθρώπινον μόνον έργον, και κατά συνέπειαν φθαρτόν.
Επί τη βάσει των ανωτέρω το παν εις την άσκησιν ημών έγκειται εις την επίτευξιν συμφωνίας της θελήσεως και της ζωής ημών μετά της θελήσεως και της ζωής του Ιδίου του Θεού. Η συμφωνία αύτη εκφράζεται και πραγματοποιείται κυρίως εν τη προσευχή και ως εκ τούτου η προσευχή αποτελεί την κορυφήν πασών των ασκητικών εργασιών και το κέντρον από του οποίου πάσα άλλη ενέργεια αντλεί την δύναμιν και ευρίσκει την επικύρωσιν αυτής. Η καλλιέργεια της ορθοδόξου ασκήσεως φθάνει την υψηλοτέραν αυτής έκφρασιν και τελειότητα εν τη προσευχή. Η αληθινή προσευχή εισάγει ημάς εις το Θείον Είναι δια της δυνάμεως του Αγίου Πνεύματος. … Η τελειοτέρα εν τούτοις μορφή είναι η καλουμένη καθαρά προσευχή. Χάριν της αποκτήσεως της καθαράς αυτής προσευχής ο χριστιανός ασκητής εγκαταλείπει οπίσω αυτού τα πάντα (ΜΗΔΕΝ). Και εις την εγκατάλειψιν αυτήν συνίσταται, κατ’ ουσίαν, εκείνο το οποίον είναι εις πάντας ημάς γνωστόν ως μοναχική αποταγή του κόσμου.
… εάν γνωρίσωμεν εις τι συνίσταται η ουσία του μοναχισμού τότε }020} έκαστος εξ ημών θα επιτύχη ευκολώτερον την εφαρμογήν της γνώσεως ταύτης εις πάσας τας άλλας μορφάς της ανθρωπίνης ζωής, διότι ο μοναχισμός δεν αποτελεί άλλην τινά πίστιν διάφορον εκείνης των λοιπών χριστιανών. Ο μοναχισμός είναι μόνον άλλη μορφή ζωής, η οποία εκπηγάζει εξ αυτών των εντολών του Χριστού η τήρησις των οποίων απαιτεί άσκησιν. Δεν υπάρχει χριστιανός ο οποίος δεν οφείλει να είναι ασκητής. Ως εκ τούτου όταν ομιλώμεν περί της ουσίας της μοναχικής πολιτείας ομιλούμεν περί πράγματος οικείου εις έκαστον ορθόδοξον χριστιανόν.