І ўкусіў ён троху таго сцюдзёнага сырога сала пасля піва і нядаўнага добрага святочнага абеду, і з душы стала яму вярнуць ад гэтага сала. Не хацеў ён яго есці, дужа не хацеў.
А сват і свацця, дзеля свае святое беларускае гасціннасці, проста з нажом прысталі, каб ён еў дый еў.
«Грэбуе намі і нашаю ядою», - ужо стаў ён чытаць у іх сялянскіх, не прызвычаеных маніць вачах. І ён спалохаўся, што во ізноў, не хочучы, а-ткі пакрыўдзіць простых і сваіх людзей.
Ад безвыходнага становішча ён накінуўся на піва... Піў столькі, што сват і асабліва свацця нават здзівіліся, што гэтак упадобіў Лейзарава піва.
«Мусіць, ад вучонасці так, - падумалі яны абое, - усё ж вучоным прыямней піць піва, чымся простую гарэлку».
Выпілі ўсё піва, а самавар яшчэ толькі-толькі пачынаў заводзіць ноты на грубейшы голас.
Язык Лявону тым часам троху развязаўся, вочкі пасалавелі, і хітры, зусім цвярозы сват тут добра сцяміў, што вось цяпер-то можна хоць і пляшку гарэлачкі на стол паставіць.
- Э, я ж думала, што сваток пагрэбуеце намі, доўга сядзець у нас не будзеце, дык гэта я, шату-бату, паставіла сырое сала... Я ж магу дзеля такога госціка і яешанку спрагчы.
І завінулася прагчы яечню.
Пасля падышлі свацціны браты, маладзенькая і прыгожая дзяўчынка - сватава пляменніца, два сватавы сыны, яшчэ і другія блізкія людзі, - і бяседа была вясёлая і без ніякіх прыкрасцей нікому. Адным словам, ніхто і нават сам Лявон ніякае завады або клопату, што нешта ёсць не так, не чулі.
Калі ж усё паелі-папілі і арэхамі пачаставаліся, - было на дварэ цёмна. І хоць да Цёмналесся ад Залужжа і дзвюх вёрст не будзе, аднак здаволены сваток запрог кабылу, і сам павёз яго дадому, і даставіў шыбка і добра з тымі яго бацінкамі.
Вось гэтак-то і стаўся перакрут у думках.
І калі сват, напіўшыся і ў іх гарбаты (а то ж была і пляшка), пацалаваўшыся з усімі, і найпрыемней з самім Лявонам, паехаў сабе на сваёй кабыле да свае хаты, тады вечны сляпы кірунак у жыцці людзей і далей пайшоў тут сёння тым сваім торам...
Перш-наперш наш Лявон, паслухаўшы загаду няведамае сілы, дастаў з скрыначкі крухмальны каўнярок і паддзеў яго пад каўнер кашулі сабе на шыю.
- Мусіць, наш Лявон сяння гуляць мае пайсці: хамуток надзеў, - жартліва сказаў Лаўрынька, прыглядаючыся к выпіўшаму брату.
Лявонька засмяяўся.
Тады хлопчык заскакаў на адной назе і пяяў насмешным, але радасным тонам і голасам:
- Хамуток! Хамуток! Хамуток!
- Лаўрынька, ты памыляешся, - сказаў вясёлы Лявон, - белы каўнярок ёсць знакам цывілізацыі... толькі дзікуну ён здаецца хамутком.
- Ну, добра, добра! Будзь сяння панам, - дазволіў яму патураючы Лаўрынька.
Потым зайшоў у іхну хату кавалёў сын з Салаўёвых Машкоў, зайшоў ён мімаходам, трошку выпіўшы, але пагаманіць аб справе. Стары Задума наказваў яго бацьку, цераз людзей, што будзе насталіваць сякеру і мяняць каню падкову, - дык ці яшчэ думаюць, ці раздумаліся, а калі не, дык калі - у пятніцу ці ў суботу?
Зайшоў кавалёў сын з гармонікам. За ім ці, праўду кажучы, за тым гармонікам убіліся ў парог два хлопчыкі, бо думалі, што, можа, кавалёнак тут зайграе. Якраз за імі прыйшлі зараз і дзве бабы і яшчэ дзядзіна пасядзець з маткаю і селі на палу. За бабамі з'явіліся дзвёх маладух, два большых хлопцы і адна дзеўка - толькі паглядзець, бо думалі (з вуліцы ім так здалося), што сёння тут гуляюць. Пакуль жа яны разглядаліся ў сваёй абмылцы ды жартавалі з кавалёвым сынам, просячы яго пайграць ім сёння там, дзе збяруцца гуляць, - прырынулі к Задумавым, ну як бы па чыйму заказу, усім кагалам, хлопцы і дзеўкі, а потым і старыя і дзяцвішча... Набухталася поўненькая хата.
Зазвычай адбывалася гульня ў Мікітавых або яшчэ ў каго, ды толькі ж не ў Задумаў. А тут вось гэтак.
Спачатку бацька быў скрывіўся, бо яму здалося, мусіць, што і Лявон, як і заўсёды, не вотта ласкава глядзіць на няпрошаных гуляннікаў. Аж не: Лявон загаманіў - як бы не той быў чалавек.
А потым, ну, а потым... Лявон наш гэтак разгуляўся, што ўся яго філасофія развеялася дымам, прынамсі ж, на гэты вечар, а там будзе відаць далей.
Кавалёў сын, не доўга думаўшы, зайграў.
- Паскачце, маладыя! Чаго вы стаіцё? - сказала ім Задуміха.
І скокі пачаліся.
Пакуль тое ды сёе, Лявон ад столу перайшоў да свайго ложка, у правым куце ад дзвярэй, ля самага парогу, пасядзеў там, адылі перасеў на суднік, што пры печы.
Дзеўкі і хлопцы, забыўшыся за той вясёлаю гульнёю на асаблівую да яго ўважнасць, заступілі яго сваім грудам, - і нейкім дзівам побач з ім сядзела курносенькая, але бойкая, нішто сабе дзяўчына - Лёкса Леваноўна. Лявон з ёю, некалісь быўшы малым, вадзіў на пасту коней. Яна вадзіла, бо ў бацькі не было сыноў, дык канюшкамі ў яго былі дочкі.