— Дзевачкі! Максім п'яны!
Ён пачуў гэта і ад вялікай абразы, крыўды і сораму адстаў ад усіх, лёг у разору і праляжаў да рання. А потым амаль год не мог глядзець Машы ў вочы — сароміўся.
Пасля сямігодкі Васіль паехаў у сельскагаспадарчы тэхнікум, некуды за Жлобін. Максім пачаў хадзіць у восьмы клас. І вельмі хутка яны забылі на сваю клятву ў школьным садзе — інтарэсы іх і жыццёвыя дарогі разышліся. Нешта лісты па два напісалі адзін аднаму — і на гэтым усё, нават і на канікулах сустракаліся так сабе, між іншым, як і з усімі іншымі былымі аднакласнікамі.
Але ў тое лета, калі Максім скончыў дзевяць класаў і падаў заяву ў ваенна-марское вучылішча, дзе вучыўся яго старэйшы брат Аляксей, яны пасяоравалі зноў і пасябравалі пры некалькі дзіўных абставінах. Неяк пасля аднаго вечара, на »кім Максім не прысутнічаў, хлопцы перадалі яму, што «студэнцік гэты... Вася Лазавенка» ўвесь вечар круціўся каля Машы, ды такім красамоўным быў, што проста ўсе дзівіліся. У Максіма ўспыхнула новае незнаёмае пачуццё. Дзён праз колькі ён спаткаў Васіля і проста сказаў яму:
— Ты вось што... не вельмі круціся каля нашых дзяўчат, а то я магу паказаць, дзе ракі зімуюць. Падумаеш, студэнт! Бачылі мы такіх студэнтаў.
Васіль здзівіўся і пачаў даводзіць, што гэта неразумна і дзіка, што такі ўчынак не да твару комсамольцу.
Максім груба перапыніў яго:
— Ты мне філасофію не разводзь. Я ведаю яе не горш за цябе.
Тады Васіль здзіўлена паглядзеў на яго і сур'ёзна спытаў:
— Пачакай, ды ты што, кахаеш Машу?
— А табе якая справа?
— Вось дзівак! То ты адразу-б і сказаў так. А то лаяцца пачаў... Я, брат, ніколі не дазволю сабе адбіваць дзяўчыну ад сябра.
З гэтага пачалося іх другое, юнацкае сяброўства. І перапісваліся яны пасля гэтага акуратна.
Васіль проста з тэхнікума (ён канчаў у тое лета трэці курс) пайшоў у знішчальны батальён. Абараняў Жлобін, Гомель, адступіў з Чырвонай Арміяй, стаўшы байцом-пехацінцам. Ён прайшоў праз усю вайну. Вырас з радавога да капітана, камандзіра роты. Тройчы быў ранены, атрымаў дзевяць узнагарод.
Максіма ў ваенна-марское вучылішча не прынялі, і ён, наперакор жаданню бацькоў, на злосць усім, паехаў у марскі тэхнікум. З тэхнікума, з першага курса, ён трапіў у супрацьтанкавую артылерыю.
Пасля першага-ж бою, у якім батарэя панесла вялікія страты, камандзір прызначыў яго за старшыну, і ён ажно два гады мусіў займацца гаспадарчымі справамі. Старшына ён быў вынаходлівы: усё мог здабыць, усё атрымаць і даставіць раней за другіх, абвесці «вакол пальца» любых інтэндантаў. Яму падабалася, што на пярэднім краі, у батарэі і нават у дывізіёне, да яго з павагай адносіліся не толькі салдаты, але і афіцэры. З многімі з іх, вышэйшымі за сябе па званню, ён быў за «панібрата»: дастаўляў ім лішнія сто грамаў, лепшыя папяросы, якія звычайна прызначаліся для самага высокага армейскага начальства, лепшую бялізну. Калі ў яго часам хто пытаў, адкуль у яго, маладога хлопца, такая «гаспадарская жылка», ён з гонарам адказваў: «Ад бацькі перадалася. Мой бацька быў лепшы старшыня калгаса».
Але, не гледзячы на ўсё гэта, ён, як і многія армейскія старшыны, праклінаў сваю пасаду і рваўся ў бой, пад агонь, да гармат.
Ён зайздросціў, калі яго сябры, сержанты, малодшыя лейтэнанты рабіліся героямі, атрымлівалі ўзнагароды. Яго-ж за ўвесь час узнагародзілі толькі двума медалямі.
На трэцім годзе вайны Лескаўца паслалі ў ваеннае вучылішча. Курсантам ён быў недысцыплінаваным — атрымаў не адно спагнанне. Але пасля камандзір узвода з яго быў смелы. За першы-ж бой у Прусіі ён быў узнагароджаны ордэнам Айчыннай вайны. Неўзабаве яму прысвоілі званне старшага лейтэнанта. У вайне з Японіяй ён ужо камандаваў батарэяй і атрымаў яшчэ адзін ордэн. Яму шанцавала: кулі міналі яго, за ўсю вайну толькі аднойчы яго лёгка кантузіла.
— У сарочцы ты нарадзіўся, Лескавец, — жартавалі франтавыя сябры.
Ён намерваўся пажыццёва застацца ў арміі, і таму нечаканы загад аб адлічэнні яго ў запас здзівіў і пакрыўдзіў яго: няўжо камандаванне лічыць яго слабым афіцэрам?
Лазавенка дэмабілізаваўся ўлетку сорак пятага года са шпіталю. У той час яшчэ амаль палова Дабрадзееўкі жыла ў зямлянках, хоць многія ўжо мелі зрубы. А на калгасным полі быў нізкі ўраджай. Нехапіла нават засыпаць насенныя фонды. Кіравала калгасам добрасумленная, але хваравітая жанчына — Наталля Сядая; у партызанскім атрадзе ў час блакады ў яе загінулі муж і двое дзяцей. У райком, куды дні праз тры пасля прыезду Васіль прышоў брацца на партыйны ўлік, яму адразу сказалі: