— А мы табе ўжо і работу знайшлі, як толькі даведаліся, што ты прыехаў.
Сказаў гэта вясёлы тоўсты чалавек, які сядзеў у кабінеце сакратара райкома. Васіль даведаўся, што гэта старшыня райвыканкома Нікалай Лявонавіч Бялоў.
— Выбірай: або маім намеснікам, або загадчыкам зямельнага аддзела. Адно з двух, — рашуча прапанаваў Бялоў.
Васіль разгубіўся ад нечаканасці.
— Чаму адразу так высока?
— Браток ты мой, кадры, кадры! — выгукнуў Бялоў.— А ты-ж трохі не аграном, афіцэр, герой... Выцягнеш, не бойся. Дапаможам.
— Дай чалавеку падумаць, — перапыніў старшыню сакратар райкома Макушэнка Пракоп Пракопавіч, і звярнуўся да Васіля: — Падумайце, маючы на ўвазе гэтую прапанову.
Дома Васіль расказаў аб усім бацьку.
Шасцідзесяцігадовы Міна Лазавенка задумліва пачухаў патыліцу і сказаў:
— А чаго табе, сыне, лезці туды? Ты-б лепей вось узяўся за свой калгас, ды падняў-бы яго, на ногі паставіў. А туды яшчэ паспееш.
Прапанова бацькі і здзівіла і ўзрадавала яго. Здзівіла, бо ён не чакаў пачуць яе ад банькі: стары ганарыўся, што сын — афіцэр, герой і, здавалася Васілю, павінен быў заганарыцца, што яму адразу прапануюць такія высокія пасады. А вышла наадварот.
Васілёва жаданне пайсці старшынёй такога адсталага калгаса спадабалася райкому. Толькі Бялоў сустрэў гэта не зусім прыхільна.
Васілю было цяжка вырашыць — з чаго пачаць. Задач было многа, усе яны былі цесна звязаны адна з адной і ўсе іх належала неадкладна і ўмела рашыць, каб узняць калгасную гаспадарку, забяспечыць багаты працадзень. Васіль успомніў ленінскае вучэнне аб ланцугу і галоўным звяне. Але самае цяжкае знайсці яго, гэтае звяно, за якое належыць ухапіцца, каб выцягнуць увесь ланцуг.
Была восень, і ён паставіў на першае месца адбудову вёскі, каб да вясны вывесці калгаснікаў з зямлянак у светлыя і прасторныя хаты. І вельмі можа быць, што іменна гэта і забяспечыла яму далейшы поспех.
Ён працаваў ціха, без шуму, без лаянкі, ніколі не рашаў унутрыкалгасныя пытанні самадумна — заўсёды склікаў праўленне, агульныя сходы. Гэта неяк адразу актывізавала людзей, з'єднала іх, зацікавіла справамі калгаса. Калгаснікі, як і да вайны, пачалі радавацца кожнаму поспеху і балюча перажываць кожную няўдачу. Упартасць старшыні, яго спакойная настойлівасць і бязлітаснасць да гультаёў натхнялі іх. Ён дамогся, што чатырох гультаёў выключылі з калгаса. Потым абурыўся супраць дзейнасці ўпраўляючага банкам, які прымушаў людзей, жадаючых атрымаць дзяржаўны крэдыт на пабудову дома, прыходзіць да яго па пяць — дзесяць разоў. Рабіў ён гэта, каб атрымаць хабар. Бялоў, не разабраўшыся як след, узяў упраўляючага пад сваю абарону. Справа дайшла да абкома. Упраўляючага знялі з работы і выключылі з партыі, а Бялову запісалі вымову.
Васіль абвясціў у калгасе ўдарны месячнік, мабілізаваў людзей і за месяц нарыхтаваў патрэбную для адбудовы колькасць лесаматэрыялу. Але як яго перавезці больш чым за дваццаць кілометраў? Коні, якія меліся ў калгасе, былі заняты на сельскагаспадарчых работах. Галоўным чынам на нарыхтоўцы ўгнаенняў. Сарваць такую работу было нельга — ад гэтага залежаў будучы ўраджай. Ды і коней трэба было шкадаваць — не перагружаць да сяўбы.
Васіль паехаў у абласны цэнтр і два дні хадзіў па ўстановах — спрабаваў купіць машыну. Дарэмна. У той час яе нялёгка было набыць. На трэці дзень ён рушыў да сакратара абкома і проста папрасіў:
— Дапамажыце.
Сакратар ацаніў настойлівасць маладога кіраўніка. Дапамог. Паклікаў дырэктара лесапільнага завода, які, дарэчы, аказаўся ў абкоме, і прапанаваў яму ўзяць шэфства над калгасам.
Дырэктар згадзіўся, здавалася, з энтузіязмам.
— Усё зраблю, Павел Сцяпанавіч.
А па дарозе на завод нездаволена бурчэў:
— Багадзельня ў мяне ці што? Свой завод яшчэ ў руінах. Хто цягне — на таго і кладуць.
Лазавенка паглядзеў на яго скоса, усміхнуўся.
— Што для вас, Лаўрэн Карнеевіч, дзве машыны з дванаццаці?
— Дзве? — дырэктар ажно падскочыў. — І не думайце, і не спадзявайцеся. Адну.
— Пяцьдзесят сем'яў у зямлі, Лаўрэн Карнеевіч. Паслухайце толькі, як жывуць людзі...
— Сам ведаю! — адрэзаў той, аднак машыны даў.
Васіль так арганізаваў работу гэтых машын," што за