Дружна падхапіў хор, працягнуў апошнюю ноту запявала, тонка, галасіста:
— І-і-і-...
Дзе-ж ты, хмелю, зіму зімаваў
Тай не развіваўся?
— Я маю крыўду на цябе, Максім, — сказала Ліда, калі яны вышлі з асветленага круга ў белы змрок ночы.
— На мяне? Завошта?
— Усе ведаюць пра твой намер ехаць вучыцца, пра тваю заяву ў райком, адна я не ведаю. Хіба так робяць сапраўдныя сябры?
— Ліда! Вы павінны зразумець мяне...
— Максім, ты адважышся калі-небудзь гаварыць мне «ты»?
Ён захлынуўся ад радасці, не мог вымавіць ніводнага слова і, спыніўшыся, балюча сціснуў яе руку.
— Ты мядзведзь, Максім... Ідзем.
— Мяне маглі не адпусціць... — шэптам прамовіў ён.
— Цябе адпусцілі і будуць падтрымліваць...
— Ліда! — ён не ведаў, што рабіць, якія пачуцці выказваць перш за ўсё. Ён не мог зразумець, задаволена яна, што ён пойдзе вучыцца, ці не задаволена. Але ён зразумеў адно, самае галоўнае, самае радаснае для яго.
Шчасце, як і гора, часта прыходзіць нечакана.
Максім зусім разгубіўся.
— Я чула сёння размову бацькі з Макушэнкам і Бяловым. Бялоў выказаўся супраць, як толькі Макушэнка паказаў заяву. Ускіпеў, як заўсёды, закрычаў: «Лепшы старшыня, толькі чалавека на ногі паставілі... Здае за дзесяцігодку — слава яму і гонар, няхай і далей прадаўжае гэтак-жа, без адрыву ад вытворчасці... Дапаможам... Практычная работа — найлепшая школа...» Тады Макушэнка ў бацькі спытаў, як ён думае. Бацька адказаў: «Мы з табой, Пракоп Пракопавіч, інстытуты скончылі, дзякуючы партыі. А такім, як Лескавец, вайна перашкодзіла. А таму на яго жаданне мы можам адказаць толькі адно: у добры час, таварыш Лескавец!» Макушэнка адказаў: «Правільна, вучыцца кожны мае права. Але, кажа, вучыцца там, куды просіцца Лескавец, — гэтае права трэба заваяваць...» Вось як! Ты заваяваў?
Максім яшчэ больш сумеўся ад гэтага нечаканага пытання, не ведаючы, што адказаць. Але, на шчасце, Ліда не чакала адказу:
— Адным словам, усё вырашана. Бялоў, праўда, пакрычаў трохі... «А каго, кажа, вы паставіце на месца яго?» «Лескавец сам прапанаваў кандыдатуру і кандыдатуру вельмі добрую:», — адказаў бацька... Сапраўды, Максім, ты сам прапанаваў Машу? — павярнулася да яго Ліда, дапытліва заглянула ў твар.
— Але... Я ўпэўнены, што яна будзе кіраваць калгасам лепей, чым я. І выберуць яе аднагалосна!
Ліда ўсміхнулася.
— Які ты самакрытычны стаў! Супраць Машы нават і Бялоў нічога не мог сказаць, толькі буркнуў: «Не люблю я кіраваць бабамі». Дзівак-чалавек!..
Максім усё яшчэ быў у палоне шчаслівых пачуццяў і прыемнай разгубленасці і ніяк не знаходзіў патрэбных слоў.
Ліда таксама змоўкла, задуменна ўзіраючыся ў дзівосныя постаці вербаў-прысад, залітых святлом месяца.
Яны вышлі на дарогу і, павярнуўшыся назад, спыніліся. Прыгожа адгэтуль, з узгорку, выглядалі Лядцы ў тую ясную чэрвеньскую ноч! Вісеў над вёскай няпоўны месяц, а пад ім зіхацелі электраагні. Самыя яркія былі каля гідрастанцыі, у яе шырокіх вокнах, на фоне якіх добра вырысоўваліся постаці людзей. Постаці мільгалі адна за адной, як на экране. Выступленне хораў скончылася і на пляцоўцы танцавала. Залівалася баяны. Дзявочы голас спяваў вясёлыя частушкі.
... Маўчанне рабілася няёмкім, і Максім сказаў:
— Вось зараз мне стала крыху шкада, што прыдаецца пакінуць гэта, — ён паказаў рукой у бок гідрастанцыі. — Вялікія магчымасці яна адкрывае. Цяпер, ведаеш, так здаецца, што і працаваць святлей стане, усе промахі будуць відаць...
Ліда хутка глянула на яго, бліснула зубамі; каб было святлей, ён убачыў-бы ў яе вачах гарэзлівыя агеньчыкі.
— А я шкадую, што не магу паехаць разам з табой.
Пасля гэтых яе слоў ён страціў уладу над сабой, над сваімі пачуццямі. Яна не ўправілася апомніцца, як ён падхапіў яе на рукі, моцна прыціснуў да грудзей, упіўшыся ў яе вусны. На міг Ліда абхапіла рукамі яго шыю, потым адкінула галаву, уперлася рукамі ў яго грудзі, сурова загадала:
— Пусці!
Ён асцярожна паставіў яе на зямлю.
Ліда сказала сур'ёзна, але зусім не злосна:
— Ты — вар'ят, Максім. У цябе вывіхнутыя думкі... Бацька кажа, што я слаба падрыхтавана для паступлення ў аспірантуру. Ты ведаеш, які ён патрабавальны...
— Разумны чалавек твой бацька... Не ўяўляю цябе вучонай. Але хочаш, я на руках данясу цябе да Мінска?
Яна адступіла ад яго і паківала галавой.
— Не, ты сапраўды хворы, — яна жартаўліва працягнула руку да яго ільба. Ён схапіў гэтую руку, зноў прыцягнуў дзяўчыну да сябе.
Не адымаючы рукі, Ліда сказала:
— Ты, мабыць, зусім забыўся, што цябе чакаюць госці?
Максім схамянуўся: сапраўды, ён забыўся на гэта,