Азірнуўшы цёмнае, зацягнутае воблакамі неба, Макоўчык падумаў, супакойваючы сябе: «Хутка пачне развідняцца. Каб не хмары, то ўжо, напэўна, святлела б».
Ну, а калі дзень недалёка, то можна і пачакаць — нават калі рака і выйдзе з берагу, удзень лягчэй будзе дайсці да ладу.
Ён вярнуўся да канавязі. Неўзабаве да яго падышоў дзяжурны па канюшні, малодшы сержант з узвода ўпраўлення дывізіёна. Ён, адчуў Макоўчык, быў таксама занепакоены разлівам, што наступаў на бераг.
— Вось чорт, падняло яе. Адкуль толькі вада бярэцца, а? — Ён пазяхнуў: мусіць, перарвалі сон. — Не паплывём мы, а?
Сержант гаварыў па-прыяцельску, адкрыта, адносіўся да днявальнага нібы да старэйшага, і Макоўчыку гэта падабалася.
— Ды я вось таксама думаю, каб не паплыць… — шчыра прызнаўся Макоўчык.
— Трэба, мусіць, да дзяжурнага па часці пайсці, параіцца, а?
— А што ж, таварыш малодшы сержант, пайдзіце, далажыце. Ён там далей ад рэчкі, не ведае ўсяго.
— Я таксама думаю… Значыцца, пайсці, а?
— Толькі глядзіце, раўчак заліло. Асцярожней…
— Перайду! Ну, трымайся!..
Малодшы сержант прапаў у цемры. Макоўчыку ўспомнілася, што гаварылі пра сержанта ў батарэі: «добры, дружалюбны, толькі трохі дзіўны, — усё распытваецца, сумняваецца», згадалася, што ўсе між сабою завуць яго «настаўнік-чарнігавец». Сержант, ведаў Макоўчык, усяго з паўгода, як прыйшоў у армію з Чарнігаўшчыны, дзе працаваў настаўнікам. Думкі пра малодшага сержанта хутка без следу адплылі. Макоўчык стаў прыслухоўвацца да цішыні, што панавала ў баку лагера: яна ўгадвалася, нягледзячы на гул ракі і аднастайную нуду дробнага дажджу. Там было спакойна. Усе спалі, не ведаючы, што з кожнай хвілінай рака падступае і падступае.
Ён заўважыў, што пад нагамі стала больш хлюпаць. Гэта былі ўжо не дажджавыя лужы…
Нарэшце непадалёк пачуліся, перабіваючы шум ракі, першыя камандныя галасы, і амаль тады ж прабег дзяжурны малодшы сержант. Не спыняючыся, ён крыкнуў Макоўчыку:
— Зараз знімемся адсюль!
Салдаты з лагера прыйшлі не адразу. Макоўчык здагадваўся, чаму яны затрымліваюцца, мусіць, разбіраюць палаткі; значыцца, лагер таксама знімецца. Ён стаў рыхтавацца да «паходу», шкадуючы, што не можа дабегчы туды: трэба было б узяць ранец, вінтоўку, шынель, — Халюта, напэўна, не здагадаецца прынесці. Не прынясе, і да таго ж яшчэ сам чамусьці марудзіць. Чаго ён там, гэты спявучы пстрыкун, важдаецца?!
Ён спаткаў Халюту няветліва. Хмурна ўзяў ад яго вінтоўку і рэчы, але ўсхваляваны Халюта не заўважыў гэтага.
— Лагер, Мак, затапляе! У крайніх буданах — вада ледзь не да нар. Там жа ніжэй!.. Устаюць — і проста ў ваду — боўць! Дзіва!..
Халюта гаварыў так, нібы радаваўся. «Пустазвон! Знайшоў з чаго смяяцца!» — падумаў Макоўчык, ускідаючы на павозку падмочаныя цюкі сена.
— Падбяры папоны! Палічы!
Недзе каля лагчыны пачуўся галасок Запары. Яшчэ нявідны, здалёк, памкамузвода крычаў: «Разабраць, асядлаць коней! Ехаць у парк, па гарматы!» На канавязі пачалася мітусня, у якой кожны з артылерыстаў рабіў толькі яму відную ў цемры справу. Чуліся воклічы, пытанні, лаянка.
— Дзе сядло?! — пытаўся хтосьці нецярпліва.
— Стой! Чаго ты, д'ябал худы, круцішся! — пакрыкваў другі на каня.
— Халюта і Макоўчык! — гукнуў Запара. — Канавязь разбіць каля лесу. Над шасэ.
— Ёсць, каля лесу, над шасэ! — стрымана прамармытаў Макоўчык.
— Авёс і сена не забудзьце! — У апошніх словах яго Макоўчыку пачулася насмешка. Халюта супакоіў памкамузвода:
— Не забудзем.
Макоўчык, які запрагаў каня, не адказаў. Ён моўчкі ўзлез на фурманку, на мяхі аўса і цюкі сена і, сказаўшы Халюту, каб і той паглядзеў, ці не забылі чаго, каб падабраў усё, шмаргануў лейцамі.
Амаль усюды на дарозе пад конскімі капытамі плюхала вада. Калі ж коні, храпучы, неахвотна пайшлі ў раўчак, яна адразу падступіла аж да скрынкі павозкі.
Пачынала трохі развідняцца, і было відаць, што там, дзе нядаўна ішлі рады буданоў, толькі бязладна ва ўсе бакі тырчалі дручкі ды холадна шарэла ручаінамі і затокамі вада. Выйшаўшы з берагоў, рака затапіла раней непрыкметныя нізінкі, нарабіла луж, разлівала іх, злучала ў азёры, што на дзіва хутка шырыліся.
Там, дзе дарогі з берагу сыходзіліся ў адну і ўздымаліся на шасэ, Макоўчыку давялося прыпыніцца. Па дарозе ўзыходзілі ўпражкі з горнымі гарматкамі, са скрынкамі з боепрыпасамі. Коні, мокрыя, з глянцавіта-бліскучай шэрсцю, напружваліся, выцягвалі ўпарта шыі, ездавыя размахвалі лейцамі і пакрыквалі то пагрозліва, то падбадзёрліва. Ехалі гарматы з суседняй, другой батарэі.