1999-2005
Мае землякі ў свеце
Па розных прычынах і абставінах пакінулі Слонімшчыну мае землякі. Найбольш з іх эмігрыравала ў адышоўшым ХХ стагоддзі. Некалькі тысяч слонімцаў сёння пражывае ў Польшчы, Ізраілі, Германіі, Амерыцы, Канадзе, Бельгіі, Францыі, Аўстраліі і ў іншых краінах. Я ўжо не лічу былой вялікай дзяржавы СССР, асабліва Расіі, дзе пражывае шмат выхадцаў са Слонімшчыны. Яны там займаюць вялікія пасады ў дзяржаўных і навуковых установах, выдаюць свае навуковыя працы, займаюцца мастацтвам і літаратурай.
Слонімцы ў свеце — бясконцая тэма. Пошукі іх слядоў патрабуюць тэрміновай даследчай працы. Бо кожны пражыты год, дзесяцігоддзе, стагоддзе губляюць звесткі пра тых слонімцаў, якія пакінулі нашу радзіму 50-70 гадоў назад. Трэба шукаць сляды папулярнага ў 20-30 гадах беларускага паэта Сяргея Дарожнага са Слоніма, які загінуў у сталінскім засценку, будуючы Камсамольск-на-Амуры. Дзесьці ў горадзе Йашкар-Ала знаходзіцца магіла Івана Бялькевіча з вёскі Варонічы Слонімскага раёна — беларускага мовазнаўцы, лексікографа і лексіколага, аўтара “Краёвага слоўніка ўсходняй Магілёўшчыны” (1970), які таксама быў рэпрэсіраваны, і многіх іншых.
У 1921 годзе памёр забыты ў Здалбунаве Ровенскай вобласці, што на Украіне, беларускі драматург, паэт, празаік Кандрат Лейка з вёскі Збочна Слонімскана раёна. Запушчаная і закінутая яго магіла знаходзіцца ў Здалбунаве. На шыльдачцы, якая прымацавана да жалезнага крыжа, напісаны тэкст:
Такая доля спаткала і выдатнага слонімскага паэта Гальяша Леўчыка, які загінуў у Варшаве ў 1944 годзе.
Некаторыя знакамітыя слонімцы назаўсёды знайшлі свой спачын у Санкт-Пецярбургу. Сярод іх — Канстанцін Пушкарэвіч — доктар філалагічных навук, перакладчык, педагог, Уладзімір Хлябцэвіч — родны брат Яўгена Хлябцэвіча, беларускага крытыка, бібліёграфа, перакладчыка і іншыя.
Вялікая Айчынная вайна зрушыла са Слонімшчыны сотні яе жыхароў. Пакінуў родную зямлю беларускі рэлігійны, а таксама вайскавы дзеяч з вёскі Сурынка Тодар Данілюк (1877—1960). Ён у свой час скончыў духоўную се-мінарыю пры Жыровіцкім манастыры, працаваў настаўнікам, псаломшчыкам. У снежні 1918 года Тодар Данілюк быў абраны старшынёй беларускай валасной рады ў Ваўкавыску. А праз месяц становіцца афіцэрам Першага Беларускага Гродзенскага палка, прымае ўдзел у Слуцкім паўстанні.
У 1922—39 гадах Тодар Данілюк служыў настаяцелем прыходаў на Слонімшчыне, а ў жніўні 1942 года, як прадстаўнік Нава-градскай епархіі, удзельнічаў у Саборы беларускага духавенства ў Мінску, на якім была абвешчана Беларуская аўтакефальная права-слаўная Царква (БАПЦ).
З 1950 года Тодар Данілюк жыў у ЗША. Там стварыў і быў на-стаяцелем парафіі БАПЦ св. Кірылы Тураўскага ў Брукліне (Нью-Йорк). На ўстаноўчым з’ездзе епархіі БАПЦ у ЗША і Канадзе ў траўні 1960 года быў абраны ў епархіяльную ўправу, прызначаны кіраўніком царкоўна-судовага аддзела епархіі. Праўда, на гэтай пасадзе доўга пабыць не ўдалося, бо гады ўсё ж бралі сваё. 27 ліпеня 1960 года Тодара Данілюка не стала. Ён пахаваны на беларускіх могілках у Нью-Брансвіку каля Нью-Йорка.
У ЗША сёння жыве яго сын Барыс Данілюк з сям’ёй, які нарадзіўся, як і бацька, у вёсцы Сурынка Слонімскага раёна. Барыс працягвае рэлігійную справу бацькі. Ён з’яўляецца сакратаром БАПЦ, перакладае на беларускую мову псалмы і выдае газету “Царкоўны Пасланец”. У 2000 годзе рыфмаваныя пераказы выбраных псалмоў і пабожных вершаў пад загалоўкам “Душыныя пасьпевы” Барыса Данілюка выйшлі з друку асобнаю кнігаю.
У ЗША пражывае сёння яшчэ адзін былы жыхар Слонімшчыны Іван(Джон) Вішнеўскі. Гэта адзін з багацейшых слонімцаў на эміграцыі.
Упершыню родную Беларусь наш зямляк наведаў восем гадоў назад. Пра яго візіт у Мінск паведамляла тады рэспубліканская прэса. “Я думаў, што прыеду ў несучаснае — бруднае мястэчка. А калі ўбачыў родную Беларусь, то быў проста ўражаны. Я зразумеў, што любоў да Радзімы за-станецца ў маім сэрцы да самай смерці”, — гаварыў тады Іван Вішнеўскі. Але гэта быў не проста эмігрант, які ад настальгіі і тугі завітаў на Бацькаўшчыну. Іван Вішнеўскі — кіраўнік буйной амерыканскай фірмы “NDII” па інвестыцыях і продажу нерухомасці, мільянер.
У свой час сям’я Вішнеўскіх эмігрыравала ў ЗША. Там наш зямляк і стаў бізнесменам. Яго фірма мае штогадовы абарот у 165 мільёнаў даляраў. Яна займаецца таксама будаўніцтвам офісаў і жыллёвых будынкаў.