Ёсць у “Памяці” раздзел “Дзяржаўныя дзеячы”, куды ўвайшлі нашы землякі Мальцаў, Харужык, Чавус. Але чамусьці адсутнічае яшчэ адзін наш зямляк з Альбярціна — Валянцін Шухно. Валянцін Міхайлавіч цяпер з’яў-ляецца старшынёю Камітэта па каштоўных паперах РБ. Пасада даволі сур’ёзная, але пра земляка ў Слоніме забыліся. Па-за “Памяццю” засталіся і многія знакамітыя слонімскія палякі, яўрэі, татары, якія жылі і цяпер жывуць у іншых краінах свету. Наогул тэма “Сло¬німцы ў свеце” поўнасцю адсутнічае на старонках гэтага выдання.
Няма ў кнізе даследавання вайсковых злучэнняў, якія спакон веку базаваліся ў нашым гора¬дзе. А ў цэлым Слонім — горад вайскоўцаў (польскіх, француз¬скіх, нямецкіх, савецкіх, беларускіх). Пра гэта і трэба пісаць, бо гэта таксама гісторыя нашага горада.
Адсутнічае ў “Памяці” і даследчы артыкул пра гісторыю слонім¬скай прэсы. А за трыста апошніх гадоў у нашым горадзе выхо¬дзіла вельмі шмат цікавых газет і часопісаў, а не толькі адна газета “За перамогу камунізму”.
Гэтым артыкулам я не хачу нікога пакрыўдзіць, асабліва тых, хто сапраўды шмат зрабіў дзеля выхаду слонімскай “Памяці”. Тым не менш крыўдна, што мно¬гія слонімскія чыноўнікі і мін¬скія навукоўцы да цяперашняга часу хварэюць на амнезію. Да простых людзей з-за гэтай хваробы так і не дайшла праўда пра гісторыю зямлі слонімскай і яе знакамітых людзей.
2004
Кніга пра слонімскую “сядзібу музаў”
Вялікі гетман літоўскі, слонімскі староста і мецэнат Міхал Казімір Агінскі (1730-1800) вярнуўся ў Слонім у 1775 годзе. Тут ён пабудаваў некалькі прадпрыемстваў, друкарню, заснаваў тэатр. У тэатры працавалі прафесійныя італьянскія, нямецкія, польскія і беларускія спевакі, хор і балет. Балетная трупа была падрыхтавана ў Слонімскай балетнай школе. Усе сцэнічныя паказы суправаджаліся Слонімскай капэлай Агінскага. А ў 1770-1780-я гады пры тэатры існавала музычная школа.
Міхал Казімір Агінскі быў яшчэ здольным музыкантам-віртуозам. Ён пісаў музычныя і літаратурныя творы. У сваёй слонімскай друкарні гетман выдаў “Гістарычныя і маральныя аповесці” і “Байкі і не-байкі”, а таксама іншыя ўласныя творы.
Пра жыццё і дзейнасць Міхала Казіміра Агінскага ў Польшчы, Беларусі і ў Расіі напісана шмат. Але самай, бадай, грунтоўнай і поўнай манаграфіяй пра Агінскага з’яўляецца кніга Анджэя Цеханавецкага “Міхал Казімір Агінскі і яго “сядзіба музаў” у Слоніме”. Упершыню яна пабачыла свет на нямецкай мове ў Кёльне ў 1961 годзе. На беларускую мову кнігу пераклаў Уладзімір Сакалоўскі.
З першым яе беларускамоўным выданнем (тыраж быў 7 тысяч асобнікаў) чытачы пазнаёміліся ў 1993 годзе. Кніга хутка разышлася. І вось нядаўна ў пачатку 2006 года ў выдавецтве “Про Хрысто” кніга Анджэя Цеханавецкага ў перакладзе Уладзіміра Сакалоўскага зноў прыйшла да тых, хто цікавіцца гісторыяй сваёй Бацькаўшчыны. Новае выданне значна адрозніваецца ад папярэдняга, як па зместу так і па знешнему выгляду. У першым беларускамоўным выданні кнігі “Міхал Казімір Агінскі і яго “сядзіба музаў” у Слоніме” некаторыя спасылкі былі моцна скарочаныя, а іншыя зусім не ўвайшлі ў кнігу, што не дазваляла поўнасцю прасачыць па тэксту тое, аб чым хацеў расказаць аўтар, а найперш выявіць ролю слонімскага прыдворнага тэатра Агінскага на Беларусі, асабліва ў параўнанні з еўрапейскімі тэатрамі таго часу (музычнымі рэзідэнцыямі Вялікага княства Літоўскага, Польшчы, Германіі, Італіі і іншых дзяржаў) як па колькасці і па таленту артыстаў і спявакоў, так і па іх выканаўчай дзейнасці. Новае выданне амаль ідэнтычна арыгіналу (пераклад зроблены з нямецкай мовы), яно лепш і паўней раскрывае сувязі тэатра Агінскага ў Слоніме з тэатральным жыццём еўрапейскіх музычных двароў і вызначае яго месца ў культурным жыцці Еўропы. У новае выданне кнігі ўключаны ўсе спасылкі і яны перакладзены на беларускую мову з польскай, італьянскай, французскай і нямецкай моў, чаго не было ў першым выданні.
Амаль на 100 старонак павялічаны аб’ём кнігі і яна ўпершыню аздоблена арыгінальнымі фотаздымкамі, якія адлюстроўваюць жыццё і дзейнасць Міхала Казіміра Агінскага, Слонім у XVIII стагоддзі, узоры мануфактурных вырабаў фабрык Агінскага.