Однако:
а) легчы — лягла, месці — мяла, плесці — пляла, плысці — плыла;
б) везці — везла и вязла, грэбці — грэбла и грабла, несці — несла и нясла, трэсці — трэсла и трасла.
Ударение на окончании имеют также соответствующие формы прошедшего времени у глаголов быць, даць, жьіць, знаць, пачаць, узяць.
В повелительном наклонении глагол может иметь:
а) форму 2-1-0 лица единственного числа с ударением, как в настоящем времени, на основе — глянь, кінь, кроч, ляж, стань, чытай, будуй, мый, чакай, сей или с ударением на окончании — глядзі. жыві, бяры, рабі, бяжы, п і, пячы;
б) форму 2-го лица множественного числа: гляньце, ляжце, мыйце, рабіце;
в) форму 1-го лица множественного числа с окончанием — е м(-эм, — ам) или — ым(-ім) — плывем, жывем, бярэм, ляжым, бяжым, спім; с окончанием — мо(-ма) — бежыму, берыму. спіму. будуйма, станьма, кіньма, плачма.
В сослагательном наклонении глаголы имеют такие же формы, как в прошедшем времени. Отличаются они наличием после себя частицы бы или б: я чытаў бы, сеў бы;
но я чытала 6, села б, яны чыталі б, селі б.
3. Формы причастия. В белорусском языке формы причастия имеют преимущественно глаголы совершенного вида.
Непереходные глаголы совершенного вида выступают в формах причастия действительного залога, которое образуется от основы их инфинитива при помощи суффикса — л -: збялець — збялелы (-ая, — ае, -ыя), узмужнець— узмужнелы, завянуць — завялы, прыціхнуць — прыціхлы.
Возможны, но не считаются нормой литературной речи подобные причастия с суффиксом — ў ш- (-ш-): зацвіўшы бэз, узросшыя патрэбы.
Обычны в речи причастия страдательного залога от переходных глаголов совершенного вида. Они образуются при помощи суффикса — н -(-ан-, -ян-, -ен-) или суффикса — т- в сочетании с основой инфинитива:
адшукаць — адшуканы адзець — адзеты астрыгчы — астрыжаны апрануць — апрануты пасеяць — пасеяны узняць — узняты зрабіць — зроблены забыць — забыты
Причастия от глаголов несовершенного вида встречаются в письменной речи: кв ітнеючыя сады, палаючы. небасхіл, патокі, сцякаючыя з гор. Но они вызывают большое сопротивление со стороны белорусской грамматической традиции.
Изменяются формы причастий, как и прилагательные, по родам, падежам и числам, согласуясь с определяемым существительным или местоимением.
4. Формы деепричастия. У глаголов несовершенного вида деепричастие образуется при помощи суффикса — у чы(-ючы) или — ачы(-ячы) от основы настоящего времени: яны вядуць — ведучы яны вяжуць — вяжучы яны даюць — даючы яны робяць — робячы
У глаголов же совершенного вида деепричастие образуется от основы прошедшего времени при помощи суффиксов — ш ы, — ўшы: ён забраў — эабраўшы ён зрабіў — зрабіўшы
ЗАГАДКИ
Поле не змерана, статку — не злічана, пастух — рагаты.
Выходзщь дванаццаць малайцоў, выносіць 52 сакалы і выпускае 365 лебедзяў.
Чорная карова ўсіх папарола, а белая ўстала і ўсіх пападнімала.
Людзей не зваў, дошчак не клаў, а цераз рэчку мост збудаваў.
Ляцеў птах, на ваду бах. Але вады не скалануў і на дно патануў.
Отгадки неба, зоркі і месяц, год і яго часткі месяцы, тыдні і дні, ноч і дзень, мароз, сняжынка
ТЕКСТ
Такіх прыгожых месцаў, якім быў гэты куток, рэдка дзе можна знайсці. Прынамсі, так думаў даўганосы бусел, каторы меў тут, на старадрэвіне, пышны палац. А бусел усе ж такі трэцца па свеце, і на яго словы можна мець увагу.
Шумлівая рэчка, цемны лес, поле, луг і гурт старасвецкіх дубоў, дзе асталяваўся бусел з сям'ёй, выглядалі весела, а падчас і шчасліва, і гэтым самым як бы пацвярджалі, што тут і сапраўды някепска. Але бывалі такія выпадкі, што ўсе тутэйшыя жыхары крыху сумавалі, крыху гаравалі — без гэтага не абыходзіцца ў жыцці і хто ведае быць можа, чым часцей даведваюцца да нас нягоды, тым болей пачуванне цаны жыцця, тым ясней яго светлыя моманты.
Але самым шчаслівым жыхаром быў тут, вядома, камень — так злажылі і згадзіліся ўсе суседзі рэчка, лес і другія і праўда, як ні моцныя дубы, але ўсе ж іх матлашылі і сушылі вятры, іх паліла сонца, на іх меціліся цяжэрныя хмары залатымі стрэламі пякучых маланак, а ў час навальніцы па іх каранях тапталіся людзі.
Таксама рэчка знывала ад сушы ў сваіх берагах пад косамі гарачага сонца і аглядала свае няшчаснае дно. Яе чыстае лона не раз заносілася смеццем, гразею і розным брудам няпрошаных гасцей ручаеў, што вышкалі з ласкі навальніцы. Пра лес і казаць няма чаго. О й, колькі разоў даводзілася яму, старому, перадрыжаць усімі жылкамі за долю сваіх сынкоў, як увойдзе з бліскучай сякерай на плячах бязлітасны чалавек. Бывалі цяжкія часы і для бусла. Не патрапіш у пару вярнуцца з выраю, намерзнешся досыць, стоячы ў гняздзе, і духі табе падцягне, бо дзе знойдзеш спажытак у такую сцюжу. А каменю што! Кажуць жа моцны, як камень, і маўклівы, як камень. Дык што яму астаецца тут? Ляжаць сабе, як пан, у мяккім доле. Ні дождж, ні жар для яго не страшны. Блі сне сонца, дзьмухне вецер — і сухі камень, цёпла яму.
(Я Колас)
статак — стадо, злічана — сосчитано, малайцы — молодцы, маладзец — молодец, малойчык — молодчик, малайчына — молодчина, папароць — пободать, дошчкі — доски но обычно дошкі, дошка — доска, цераз — через, збудаваць — построить, скалануць — встряхнуть, прыгожы — красивый, куток, — уголок, прынамсі — кстати, бусел — аист, старадрэвіна — старое дерево, свет — мир, увага — внимание, гурт — здесь группа обычно — гурьба, старасвецкі — древний, асталявацца — обосноваться, сапраўды — действительно, някепска — неплохо, выпадак — случай, тутэйшы — здешний, жыхар — житель, крыху — немного, чуть-чуть, сумаваць — скучать, даведвацца — навещать, нягода — ненастье, здесь нягоды — плохие времена, несчастья, пачуванне — ощущение, момант — момент, вядома — известно, по видимому , згадзіцца — согласиться, моцны — сильный, крепкий, матлашыць — трепать, цяжэрны — очень тяжелый, хмара — туча, пякучы — жгучий, маланка— молния, час — время, часы — времена, навальніца — гроза, знываць — изнывать, косы — здесь лучи, обычно — косы (волос), лона — здесь русло, обычно — грудь, смецце — мусор, бруд — грязь, нечистоты, вынікаць — появляться, быть следствием, перадрыжаць — передрожать, сякера — топор, бязлітасны — беспощадный, патрапіць — попасть, у пару — вовремя, вырай — место, куда улетают птицы на зимовку, досыць — достаточно, спажытак — пожива, сцюжа — стужа, маўклівы — молчаливый, дол — поверхность земли.