С помощью суффикса — iĝ- от переходных глаголов образуются непереходные:
fari делать — fariĝi делаться, становиться, trovi находить — troviĝi находиться. 12.12. Винительный падеж в эсперанто.Вы уже ознакомились с функциями винительного падежа в эсперанто, где его употребление значительно шире, чем в русском языке. Это одно из блестящих лингвистических решений в языке эсперанто. Давайте систематизируем наши знания о винительном падеже. Он употребляется:
1. Для обозначения прямого дополнения:
Mi vidas katon. Я вижу кошку. Katon vidas hundo. Кошку видит собака.2. Для обозначения направления движения:
iri en la urbon идти в город, veturi Parizon ехать в Париж, levi supren поднять вверх.3. Для выражения меры чего-либо (расстояния, стоимости, массы, времени и т. п.):
La rivero estas larĝa 30 metrojn. Река имеет ширину 30 метров. Li kuris 5 kilometrojn. Он пробежал (бежал) 5 километров. La libro kostas 2 rublojn. Книга стоит 2 рубля. Mi estis en la urbo tri tagojn. Я был в городе три дня. Ni veturis 4 horojn. Мы ехали 4 часа. Ni loĝis tie 5 jarojn. Мы жили там 5 лет (в течение 5 лет).4. Для обозначения даты, определённого промежутка времени:
Ŝi venos la kvinan de aprilo. Она прибудет пятого апреля. Ĉi tiun someron mi vizitos vin. Этим летом я навещу вас.5. После наречий, образованных от переходных глаголов:
danke vian helpon благодаря вашей помощи (но обычно применяют конструкцию dank' al via helpo), responde vian leteron в ответ на ваше письмои т. п.
Не злоупотребляйте винительным падежом. Если вы построили фразу так, что в ней многие слова подряд стоят в винительном падеже, попробуйте изменить её. Например:
Tio alkondukis min ĉi tien la duan fojon (Это привело меня сюда во второй раз) — Tio min alkondukis ĉi tien je la dua fojo. 12.13. Pli и plu.He следует путать частицу pli с наречием plu (больше, более; дальше, далее):
Mi faris pli ol vi. Я сделал больше, чем вы. Mi ne faros tion plu. Я больше не буду этого делать. Ne parolu plu. Не говорите больше (замолчите). Ne diru pli, ol vi scias. Не говорите больше, чем вы знаете. Li ne vivas plu. Он больше не живёт (Он умер. Можно сказать: Li jam ne vivas). La bruo fariĝis ĉiam pli kaj pli forta. Шум становился всё сильнее. Li iris plu kaj plu. Он шёл всё дальше. La afero plu klariĝos. Дело будет проясняться дальше (прояснение не прекратится). La afero pli klariĝos. Дело ещё больше прояснится (станет более ясным). Mi havas nenion plu. У меня больше ничего нет. Mi min mem plu ne rekonas. Я сам себя не узнаю. Ĉu vi nenion plu postulas? Вы больше ничего не требуете? 12.14. Зависимость смысла предложения от порядка слов.При построении фраз на эсперанто следите за тем, чтобы каждое слово стояло на своём месте. Особенно это касается служебных частей речи. От позиции слова может зависеть смысл предложения. Например:
Eĉ li tion ne scias. Даже он этого не знает. Li eĉ tion ne scias. Он даже этого не знает. Li pri tio eĉ ne aŭdis. Он об этом даже не слышал. Ankaŭ mi estos tie. И я буду там. Mi estos ankaŭ tie. Я буду и там.Часто встречаются предложения, построенные явно неправильно, например:
Li ne plu devas fari tion. Должно быть: Li ne devas fari tion plu или Li plu ne devas fari tion. Он больше не должен делать этого. 12.15. Proverboj. 1. Eĉ el sub la tero aperas la vero. 2. El malgrandaj akveroj fariĝas grandaj riveroj. 3. Faru hodiaŭ, kion vi povas — morgaŭ vi oble okazon ne trovos. 4. Hejma bovido estas pli bona ol transmara bovino. 5. Kiu donas rapide, donas duoble. 6. Kiu frue leviĝas, facile riĉiĝas. 7. Kun kiu vi kuniĝas, tia vi fariĝas. 8. Neniu peketo restas longe sekreto. 9. Pli bona estas malgranda «jen prenu» ol granda «morgaŭ venu». 10. Saĝa scias, kion li diras, malsaĝa diras, kion li scias. Riĉa богатый, saĝa умный, мудрый, vero истина, правда. 12.16. Kvalitoj de tabako La tabakon unuafoje alportis en araban vilaĝon mezaĝa turko. Vendante la tabakon, li kriis: «La fumanto neniam estas mordata de hundoj, la domo de fumanto estas neniam rabita, fumanto neniam maljuniĝos. Mi ĵuras pri tio!» Post unu jaro renkontis unu vilaĝano tiun turkon kaj riproĉis lin, ke li mensogis pri kvalitoj de tabako. Sed la turko defendis sin: «Kial la hundoj ne mordas fumanton? Ĉar li pro fumado ne estas plu firma sur piedoj, kutime necesas apogi sin per bastono, kiun la hundoj timas. Kial la domo de fumanto estas neniam rabita? La fumanto tusadas kaj kraĉadas la tutan nokton, la rabistoj ne kuraĝas penetri en lian domon pensante, ke li ne dormas. Kial fumanto neniam maljuniĝas? Ĉar li ne ĝisvivas la maljuniĝon». Apogi подпирать, поддерживать, ĉar потому что, так как, defendi защищать, firma крепкий, твёрдый, ĵuri клясться, присягать, kraĉi плевать, krii кричать, kuraĝa храбрый, отважный, kutima обычный, привычный, kvalito качество, свойство, mordi кусать, penetri проникать, rabi грабить, похищать, riproĉi упрекать, укорять, tusi кашлять, vendi продавать. 12.17. Dankon pro averto — Sinjoro, via hundo manĝis unu el miaj kokinoj. — Dankon, bona homo, pro via averto. Hodiaŭ vespere mi ne donos al ĝi manĝaĵon. Averti предупреждать, предостерегать. 12.18. Ondoj en loĝejo En vendejo. «Bonvolu montri al mi radioaparaton, sed laŭeble nur por mallongaj ondoj, ĉar mia loĝejo estas tre malgranda». Laŭeble по возможности, ondo волна.