– Усходні вецер вы пакінулі мне, – вымавіў Гімлі, – але я пра яго не скажу анічога.
– Хай так і будзе, – пагадзіўся Арагорн, – бо Мінас Тырыт закрывае сабою шлях гэтаму ветру й пра навіны ў яго не пытаецца. Барамір абраў сваю сьцягу – цяпер трэба абраць і нам.
Хутка, але ўважліва агледзеў зялёны лужок, часта нахіляючыся да зямлі.
– Не, оркі тут ня крочылі, – сказаў упэўнена, – а акрамя таго, амаль нічога не разабраць. Усё перакрытае нашымі сьлядамі. Цяжка казаць, ці вяртаўся сюды які з хобітаў пасьля таго, як кінуліся шукаць Фрода.
Вярнуўся да берагу, падышоў да крынічкі, зь якой тоненькі струменьчык сачыўся ў раку.
– А тут колькі выразных сьлядоў. Хобіт зайшоў у ваду, потым выйшаў. Аднак цяжка вызначыць, калі.
– I як ты разгадаеш гэтую загадку? – пацікавіўся Гімлі.
Замест адказу Арагорн вярнуўся да месца начлегу праверыць пакладу.
– Так, не хапае двух заплечнікаў, і адзін зь іх, безумоўна, Сэмаў, бо быў вялікі й цяжкі. Вось і разгадка: Фрода паплыў на чоўне, і ягоны слуга разам зь ім. Фрода, напэўна, вярнуўся, пакуль мы адсутнічалі. Сэма я сустрэў на гары й сказаў яму рушыць за мною. Відавочна, ён не паслухаў, здагадаўшыся, што плянуе гаспадар, і пасьпеў прыбегчы да таго, як Фрода адплыў. Ня змог ён пакінуць свайго Сэма!
– А чаму пакінуў нас, не сказаўшы ані слоўка? – спытаў Гімлі. – Што за дзіўны ўчынак!
– Мужны ўчынак, – сказаў Арагорн. – Мяркую, Сэм меў рацыю. Фрода не хацеў весьці аніводнага зь сяброў разам з сабою на сьмерць у Мордар. Але ведаў, што сам мусіць ісьці. Калі ён пайшоў паразважаць на самоце, адбылося нешта, з-за чаго ён пераадолеў страх і сумневы.
– Магчыма, напаткаў оркаў і ўцёк? – выказаў здагадку Ляголас.
– Ён уцёк, так, але ж, мяркую, не ад оркаў, – пра сапраўдную прычыну раптоўнай Фродавай рашучасьці й уцёку Арагорн не сказаў. Апошнія словы Бараміра ён доўга трымаў у таямніцы.
– Ну, адно зараз насамрэч ясна, – падсумаваў Ляголас, – Фрода ўжо па другі бок ракі. Бо толькі ён мог узяць човен. I Сэм зь ім, бо толькі ён мог узяць свой пляцак.
– Наш выбар, – дадаў Гімлі, – альбо на апошнім чоўне рушыць за Фрода, альбо пехатою – за оркамі. I так, і гэтак надзеі няшмат. Мы ўжо страцілі шмат часу.
– Дайце-тка мне падумаць крыху! – папрасіў Арагорн. – Мо мне нарэшце пашанцуе, і я зраблю слушны выбар упершыню за гэты дзень!
Памаўчаў крыху, тады вымавіў:
– Трэба йсьці за оркамі. Я правёў бы Фрода да Мордару, дайшоў бы зь ім да канца. Але ж калі я цяпер выпраўлюся шукаць яго па застароньні, я пакіну вязьняў на лютае катаваньне й сьмерць. Нарэшце маё сэрца падказвае мне ясна й без сумневу: за лёс Ахоўніка я болей не адказны. Зьвяз Пярсьцёнка сваю ролю згуляў. Мы, рэшткі яго, цяпер ратавацьмем нашых паплечнікаў, пакуль у нас яшчэ засталіся сілы. Хадзем! Пакіньма ўвесь цяжар! З сабою браць толькі неабходнае! Мы рушым і дзень, і ноч!
Выцягнулі апошні човен і прынесьлі да дрэваў. Склалі пад ім рэчы, непатрэбныя ці надта цяжкія. I пакінулі Парт Гален. Сутонела, калі вярнуліся да месца гібелі Бараміра. Там знайшлі оркаў сьлед. Тое сталася няцяжкім.
– Аніякае іншае племя гэтак ня топча, – абурыўся Ляголас, – ім у радасьць папаламаць, папасекчы ўсё жывое, што толькі трапляецца, хоць бы й не на самім шляху, а побач.
– Але пры тым яны рушаць зь вялікай хуткасьцю, – заўважыў Арагорн, – і не стамляюцца. Пазьней, калі патрапім на камяністае ўзгор'е, шукаць шлях будзе цяжэй.
– Ну, дык за імі! – выгукнуў Гімлі. – Гномы таксама здольныя рушыць хутка й не стамляцца, лепш за оркаў. Але пагоня будзе доўгая – оркі далёка наперадзе.
– Так, – пагадзіўся Арагорн, – усім нам спатрэбіцца цягавітасьць гномаў. У пагоню! З надзеяю ці безь яе мусім гнацца за ворагамі! I гора ім, калі дагонім! Тады пра нашую пагоню складуць паданьні. Тры вольныя народы: эльфы, гномы й людзі! Наперад, тры паляўнічыя!
Ён ускочыў, нібы алень, пабег між дрэваў. Упэўнена рушыў, нястомны й спрытны, бо цяпер ён вырашыўся й сумневы засталіся за сьпінай. Неўзабаве застаўся за сьпінай і прыазёрны лес. Хутка пагоня рушыла па доўгіх схілах, цёмных, акрэсьленых барвовым вогнішчам захаду. Спусьцілася цемра. Перасьледнікі беглі празь яе шэрымі ценямі сярод камянёў.
2. Вершнікі Рохану
Пашчыльнеў змрок. Паміж дрэваў папоўз туман, завіўся над бледнымі ўскрайнамі Андуйну, але нябёсы заставаліся чыстымі. Высыпалі зоры. Васковы месяц узьняўся на захадзе, і ад камянёў пацягнуліся чорныя цені. Падарожнікі сягнулі ўзножжа грады камяністых пагоркаў, і хада іхняя запаволілася, бо цяжэй стала адшукваць сьлед. Тут пагор'е Эмін Мюйлу цягнулася з поўначы на поўдзень двума доўгімі няроўнымі грабянямі. Заходні бок кожнага быў стромы й недаступны, усходні – болей спадзісты, расколаты мноствам вузкіх лагчынаў і цясьнінаў. Усю ноч тры перасьледнікі караскаліся па скалах і схілах, забіраючыся на першы, найвышэйшы, хрыбет ды спускаючыся ў доўгую, зьвілістую, глыбокую й цьмяную даліну, якая аддзяляла яго ад другога хрыбта.