Аднак нарэшце яна вымавіла:
– Шаноўнае спадарства, вы натаміліся. Вас чакаюць ложкі й тая ўтульнасьць, якую мы стварылі ў пасьпешлівасьці. Але ж раніцаю лепшыя пакоі знойдуцца для вас.
– Не, сьветлая панна, не клапаціся пра нас, – запярэчыў Арагорн. – Калі толькі мы здолеем прылегчы тут ды пасьнедаць уранку, таго будзе нам досыць. Бо я сьпяшаюся па справе найвялікшай значнасьці, і мы мусім рушыць зь першым сьвятлом золку.
– Незвычайная ласка да мяне, пане, – усьміхнулася яна тады, – праскакаць столькі вёрстаў, ухіліўшыся ад шляху, каб прынесьці навіны Эявін і пацешыць бяседаю ў яе выгнаньні.
– Сапраўды, аніхто не палічыў бы вандроўку дзеля такой мэты марнай, – згадзіўся Арагорн. – Аднак, панна, я не прыехаў бы сюды, калі б мой шлях ня вёў мяне праз Дунхэрэ.
– Тады, пане мой, вы заблукалі, – адказала яна так, быццам ёй не падабалася тое, што даводзілася казаць. – Бо з гэтай даліны няма дарогі ані на ўсход, ані на поўдзень, і лепей вам вярнуцца шляхам, якім вы прыехалі.
– Не, панна, я не заблукаў. Я крочыў па гэтай зямлі яшчэ да таго, як вы асьвятлілі яе сваім нараджэньнем. З гэтай даліны ёсьць шлях, і па ім я рушу. Раніцаю крочу я на Сьцягу Мёртвых.
Тады яна глянула на яго, нібы атрымаўшы цяжкі ўдар, і зьбялела, і доўга не казала анічога, і ўсе сядзелі моўчкі.
– Аднак, Арагорне, – вымавіла нарэшце, – ці ж мэта твая – шукаць сьмерці? Бо толькі яе знойдзеш ты на тым шляху. Памерлыя не дазволяць жывым прайсьці.
– Магчыма, яны дазволяць мне. Так ці йнакш, я пайду. Бо аніякі іншы шлях не дапаможа мне.
– Гэта вар'яцтва! Бо тут жа людзі моцы й пашаны, навошта весьці іх у цень, калі іхняе месца на вайне! Калі ласка, малю вас: застаньцеся з намі, едзьце з маім братам, і тады ўзрадуюцца сэрцы, і надзея нашая зазьзяе яскравей.
– Не, тое не вар'яцтва, мая панна. Я іду па шляху, прызначаным мне. Але тыя, хто ідзе з мною, робяць так з уласнага жаданьня, і калі хто хоча застацца й ехаць на вайну з рахірымамі, то вольны зрабіць так. Я ж пайду Сьцягою Мёртвых нават адзін.
Болей не размаўлялі й давячэралі ў цішыні. Панна не адрывала позірку ад Арагорна, і ўсе бачылі, як пакутуе яна ад сумневаў і жалю. Паеўшы, падняліся з-за стала, падзякаваўшы паньне за гасьціннасьць, разьвіталіся дый выправіліся спачываць.
А калі Арагорн падышоў да намёта, дзе падрыхтавалі ложкі яму й Гімлі зь Ляголасам, і калі ягоныя спадарожнікі ўжо зайшлі, а ён затрымаўся вонкі, панна падышла да яго й паклікала. Ён азірнуўся й убачыў яе срэбным пробліскам у ночы, бо апранутая яна была ў белае, але вочы яе палалі.
– Арагорн, – вымавіла яна, – чаму ж ты крочыш у сьмерць?
– Таму што я мушу. Толькі ў тым мая надзея, толькі так магу я зьдзейсьніць наканаванае ў вайне супраць Саўрона. Я ня сам абраў шлях небясьпекі, Эявін. Калі б я рушыў туды, куды кліча мяне маё сэрца, я застаўся б далёка на Поўначы, у сьветлай даліне Долага Яру.
Пэўны час яна маўчала, нібы разважаючы над сэнсам пачутага. Тады раптам паклала сваю руку на ягоную.
– Ты – суровы й рашучы ўладар, ачольца людзей, і слава твая не міне цябе, – вымавіла яна й прымоўкла, а пасьля таго сказала: – Пане мой, калі ўжо мусіш ты ісьці тым шляхам, дазволь мне ехаць з табою. Бо я стамілася хавацца ў гарах, я хачу пайсьці насустрач жаху й бітве.
– На табе абавязак перад тваім народам.
– Ці не зашмат чула я пра свой абавязак? Але ж я з роду Эёрла, я ваяроўна, а ня нянька. Зашмат я клапацілася пра нямоглых. Цяпер яны, падаецца, ізноў набраліся сілаў. Чаму ж мне ня жыць цяпер так, як жадаю я?
– Няшмат хто здольны жыць так, ня трацячы высакароднасьці. Што ж тычыцца цябе, панна, ці не на табе абавязак кіраваць народам да вяртаньня гаспадара? Калі б абралі не цябе, маршалак ці гетман, прызначаны на гэтую пасаду, не пакінуў бы яе, стаміўся ён ці не.
– Ці заўжды дзеля такога абірацьмуць мяне? Ці заўжды пакідацьмуць мяне, калі вершнікі скачуць на бой? Даглядаць за хатай, пакуль яны здабываюць славу, дый гатаваць ежу й ложкі для іх, калі вернуцца?
– Неўзабаве можа надысьці такі час, калі яны ня вернуцца. Тады спатрэбіцца мужнасьць без надзеі на славу, бо ня будзе каму ўзгадаць подзьвігі апошняй абароны родных муроў. Подзьвігі тыя ня зьменшацца ад таго, што ніхто ня ўславіць іх у песьнях.
– Усе твае словы кажуць адно: ты – жанчына й месца тваё ў хаце. А калі мужчыны з гонарам загінуць у бітве, табе дазваляецца згарэць разам з хатаю, бо мужчынам яна болей не патрэбная. Але ж я – не пакаёўка. Я з роду Эёрла. Я валодаю канём і мечам і не баюся ані болю, ані сьмерці.