– Чаго ж баісься ты, мая панна?
– Клеткі. Баюся застацца за кратамі, пакуль звычка ды старасьць не пагодзяць мяне зь імі, пакуль надзея зьдзейсьніць вялікае сыдзе ў небыць.
– I панна раіла мне ня рушыць абранай сьцяжынай празь яе небясьпеку?
– Іншым можна раіць і тое, чаго не жадаеш сам. Але ж я не заклікала цябе ўцякаць ад небясьпекі, аднак ехаць на бітву, дзе твой меч заслужыць гонар і перамогу. Я не хачу бачыць, як вялікае й шляхетнае губіцца марна.
– Я таксама, – сьцьвердзіў Арагорн. – Таму кажу табе, мая панна: заставайся. Бо няма ў цябе мэты й справы на поўдні, абавязак ня кліча цябе туды.
– Як і тых, хто рушыць туды з табою, – вымавіла яна. – Яны ідуць толькі, каб быць разам з табою. Бо любяць цябе.
I яна павярнулася, і пайшла прэч, і зьнікла ў ночы.
Калі раніца асьвятліла нябёсы, а сонца яшчэ ня выбралася з-за высокіх хрыбтоў на ўсходзе, Арагорн падрыхтаваўся да ад'езду. Ягоная харугва ўся ўжо пасела на коней, і ён хацеў быў скочыць у сядло, калі зьявілася панна Эявін, каб разьвітацца. Апранутая як ваяр, зь мечам на пасе. У руках яна трымала келіх. Кранула яго вуснамі й адпіла крыху, пажадаўшы коньнікам лёгкага шляху, а тады падала келіх Арагорну. Той адпіў і вымавіў:
– Бывай, панна Рохану! Я п'ю за дабрабыт твайго дому й роду, за цябе й за ўвесь твой народ! Скажы брату: па-за ценем мы сустрэнемся зноў!
Тады падалося Гімлі зь Ляголасам, што стаялі побач, нібы яна заплакала, і надзвычай горкім выглядала тое ў асобе такой мужнай і суворай. А яна спытала:
– Арагорн, ці пойдзеш ты?
– Пайду, – адказаў ён.
– Ці не дазволіш ты мне ехаць сярод тваіх спадарожнікаў, як прасіла я?
– Не, панна. Я не магу дазволіць бяз згоды караля й твайго брата, а яны не прыедуць да раніцы. Мне ж каштоўная кожная гадзіна, нават кожная хвіліна. Бывай!
Тады яна стала на калені.
– Я малю цябе, дазволь!
– Не, мая панна.
I ўзяўшы яе за руку, падняў з каленяў. Тады пацалаваў ёй руку, скочыў у сядло й паехаў прэч, не азіраючыся. I толькі тыя, хто добра яго ведаў і быў побач, бачылі ягоны вялікі боль.
А Эявін стаяла, нібы вычасаная з каменю, сьціснуўшы кулакі, і назірала за вершнікамі, пакуль тыя ня зьніклі ў ценях пад чорным Дзьвіморбергам, гарою Наўя, там, дзе й была Брама Мёртвых. А калі зьніклі, павярнулася й пабрыла, спатыкаючыся, як сьляпая, да сваіх пакояў. I аніводны зь яе народу ня бачыў гэтага разьвітаньня, бо ад страху ўсе пахаваліся й не хацелі выходзіць, пакуль сонца ня ўзыдзе на нябёсы й чужынцы-вар'яты ня сыдуць прэч.
А некаторыя казалі:
– Гэтыя чужынцы – эльфава наўе. Няхай едуць туды, дзе іхняе месца, у змрок, і аніколі не вяртаюцца. Часіна й так ліхая.
Ехалі шэрым досьвіткам, бо сонца яшчэ не ўскараскалася па-над чорнымі рэбрамі гары Наўя. Вусьціш агарнула ўсіх, калі праехалі паміж шэрагамі старажытных валуноў і сягнулі Дымхольту. Там пад ценем чорных дрэваў, які нават Ляголас ужо ня мог выносіць, знайшлі лог у самых каранёў гары, а проста на сьцязе стаяў адзіны магутны камень, нібы пагрозьлівы палец кону.
– У мяне кроў халаднее ў жылах, – паскардзіўся Гімлі, астатнія ж маўчалі, і голас ягоны заглух, упаў, бы мёртвы хваёвы шыльнік, пад ногі. Коні не хацелі ісьці за пагрозьлівы камень, і вершнікі сьпешыліся й павялі іх пад аброць. Гэтак нарэшце ўступілі ў лог і сягнулі скальнага муру, а ў ім ашчэранай пашчай ночы чарнелі дзьверы Змроку. Знакі й постаці, вычасаныя шырокаю аркаю над дзьвярыма, не чыталіся ў прыцемках, прывіднаю шэраю параю плынеў адтуль страх.
Харугва спынілася, бо сэрцы ўсім сьціснула жуда, апрача хіба эльфа Ляголаса, які не баяўся чалавечых прывідаў.
– Гэтыя дзьверы вядуць у ліха, – вымавіў Хальбарад. – Сьмерць чакае мяне за імі. Я ўсё адно крочу туды, але ж коні ня пойдуць.
– Мы пойдзем, таму пойдуць і нашыя коні, – запярэчыў Арагорн. – Бо калі пераадолеем гэтую цемру – наперадзе ляжа шмат міляў, і кожная гадзіна, якую мы змарнуем, набліжае Саўронаву перамогу. Хадзем за мною!
Арагорн крочыў наперад, і такая была моц ягонай волі, што ў гэты час усе дунаданы й іхнія коні рушылі за ім. I насамрэч, так любілі коні сьледапытаў сваіх вершнікаў, што адважыліся нават сустрэць цемру й жах за дзьвярыма памерлых, калі ў сэрцах іхніх гаспадароў, што ішлі побач, заставаліся мужнасьць і рашучасьць. Аднак Арад, роханскі конь, адмовіўся ісьці й стаяў, прэючы й трапечучы, і на страх ягоны пазіраць было балюча й сумна. Тады Ляголас паклаў свае рукі яму на вочы й прасьпяваў словы, ціхія й ласкавыя сярод змроку, – і конь дазволіў весьці сябе, і Ляголас крочыў за ганак. Перад ганкам жа застаўся адзіны гном Гімлі.