– Сьцяга Мёртвых, – прамармытаў хобіт пад нос. – Што ж бы гэта азначала? Усе цяпер мяне пакінулі. Усе выправіліся насустрач нейкаму свайму кону. Гэндальф зь Піпінам на вайну, на захад. Сэм з Фрода ў Мордар. Швэндал зь Ляголасам і Гімлі на Сьцягу Мёртвых. Мяркую, і мая чарга надыдзе неўзабаве. Цікава, пра што гэта там усе перамаўляюцца й што кароль рабіцьме? Бо я ж мушу цяпер рушыць зь ім разам.
Сярод сумных разважаньняў ён раптам узгадаў, што надта згаладнеў, і ўжо вырашыў быў падняцца й праверыць, ці хто яшчэ ў гэтым дзівосным лягеры адчувае падобнае. Але тут загуў рог і зьявіўся чалавек, які запрасіў яго, як каралеўскага збраяносцу, прыслужваць за каралеўскім сталом.
Ва ўнутранай частцы шатра была невялікая прастора, адгароджаная з усіх бакоў вышыванымі завесамі й засланая шкурамі, там за маленькім сталом сядзелі Тэядэн з Эямэрам, і Эявін, і Дунхэр, гаспадар Баразьніны. Мэры стаў побач з каралём, чакаючы, пакуль спатрэбяцца ягоныя паслугі, але кароль, урэшце абудзіўшыся ад глыбокага задуменьня, павярнуўся да яго й усьміхнуўся.
– Ходзь сюды, спадару Мэрыядоку, – паклікаў ён. – Не, табе ня трэба стаяць. Пакуль я ў маіх землях, сядай побач з мною й павесялі маё сэрца расповедамі.
Адразу падрыхтавалі месца для хобіта, леваруч ад караля, але ніхто не прасіў аніякіх расповедаў. Увогуле размаўлялі няшмат, елі й пілі збольшага маўкліва. Нарэшце набраўшыся адвагі, Мэры спытаў пра тое, што нудзіла яго.
– Ужо двойчы, вашамосьць, чуў я пра Сьцягу Мёртвых. Што гэта за шлях такі? I дзе Швэндал, я маю на ўвазе спадар Арагорн? Куды ён выправіўся?
Кароль уздыхнуў, але не адказаў. Нарэшце маўчаньне парушыў Эямэр.
– Мы самі ня ведаем, і на нашых сэрцах – цяжар. Што тычыцца Сьцягі Мёртвых, ты сам ужо зрабіў першыя крокі па ёй. Не, мае словы не вястуюць ліхога кону! Шлях, па якім мы падымаліся, набліжаецца да патаемнай брамы, далей, у Дымхольце. А што за ёю, аніводны чалавек ня ведае.
– Аніводны чалавек ня ведае, але ж старажытная легенда, пра якую рэдка цяпер згадваюць, кажа што-кольвек пра тое, – заўважыў Тэядэн. – Калі старыя паданьні, якія перадаюцца ад бацькі да сына ў родзе Эёрла, маюць каліва праўды, дык брама ў Дзьвіморбергу вядзе да таемнага праходу пад гарамі й далей да нейкага невядомага прызначэньня. Аніхто аніколі не адважваўся выкрыць тыя сакрэты з таго часу, як Бальдар, сын Брэга, прайшоў за браму. Аніколі болей ня бачылі яго сярод жывых. Ён выпіў рог мёду на баляваньні ў час сьвяткаваньня Мэдусэльду, калі Бальдараў бацька Брэга скончыў будаваць яго, і пакляўся неразумнаю клятваю – і аніколі не вярнуўся, каб заняць высокі сталец, якому быў спадчыньнік.
Народ кажа, што памерлыя Чорных гадоў ахоўваюць шлях і не дазволяць анікому жывому прайсьці ў іхнія таемныя залі. Але саміх іх час ад часу відаць. Яны, нібы цені, плынеюць з-за брамы, плывуць уздоўж каменнага шляху. Тады людзі Баразьніны зачыняюць дзьверы, і завешваюць вокны, і трымцяць. Але памерлыя рэдка пакідаюць свае залі – толькі ў часы вялікіх турботаў і шматлікіх блізкіх сьмерцяў.
– У Баразьніне кажуць цяпер, – вымавіла Эявін ціха, – што нядаўнімі безьмесяцовымі начамі вялікае войска дзівоснага выгляду прайшло міма. Адкуль яно ўзялося, ніхто ня ведае, але яно паднялося па каменным шляху й зьнікла ў гары, быццам скіраваўшыся да месца закліку й збору.
– Тады чаму Арагорн пайшоў туды? – спытаў Мэры. – Вы ня ведаеце анічога, што можа патлумачыць ягоны ўчынак?
– Хіба толькі ён казаў табе, як свайму сябру, што-небудзь, чаго мы ня ведаем і што можа патлумачыць усё, – заўважыў Эямэр. – Калі не, дык ніхто на зямлі жывых ня скажа, якая была ягоная мэта.
– Мне падалося, ён зьмяніўся з таго часу, як упершыню я ўбачыла яго ў каралеўскім палацы, – згадала Эявін. – Састарэў, пазмрачнеў. Пячатку лёсу, нетутэйшага сьвету ўбачыла я на ім, бы ў таго, каго ўжо паклікалі памерлыя.
– Мажліва, ён і быў пакліканы, – заўважыў Тэядэн. – Маё сэрца кажа мне, што я ня ўбачу яго зноў. Аднак лёс каралёў на ягоным чале, высокі лёс. Суцесься, дачка мая, бо падаецца мне, што суцяшэньня жадаеш ты ў тузе па нашым высокім госьцю. Кажуць, калі эёрлінгі прыйшлі з Поўначы й пасьля доўгага падарожжа падняліся ўздоўж Сьнежнароднай, шукаючы месцы для крэпасьцяў і спратаў у час патрэбы, Брэга й ягоны сын Бальдар ускараскаліся па лесьвіцы Сьвятапольля й прыйшлі да брамы. На ганку яе сядзеў чалавек, састарэлы па-за любым адлікам чалавечых гадоў, высокі, па-каралеўску ганарлівы, але ссохлы й абветраны, што заімшэлы валун. За камень і прынялі яго спачатку, бо ён ня рухаўся й не сказаў ані слова, пакуль яны не захацелі абысьці яго, каб крочыць за браму. Тады пачуўся ягоны голас, бы з глыбіняў зямлі, на зьдзіўленьне, голас той вымавіў на заходняй мове: "Шлях забаронены!"