Сапраўды, змрок чарнеў, калі кароль сягнуў Эдорасу, хоць быў толькі полудзень. Там на кароткі час прыпыніліся й прынялі ў войска тры тузіны вершнікаў, што спазьніліся на збор. Нават не паеўшы, кароль рушыў ізноў і шчыра разьвітаўся з збраяношам. Мэры ў астатні раз узмаліўся, каб не расставацца з каралём.
– Я ўжо казаў табе, гэта ня тое падарожжа, у якое выпраўляюцца на поні, – зазначыў Тэядэн. – І ў такой бітве на гондарскіх палёх, да якой мы едзем, на тваё меркаваньне, спадару Мэрыядоку, што ж ты рабіцьмеш, хоць ты й мечнік мой, і адвага твая большая за твой рост?
– У бітве хто можа ведаць загадзя? – запярэчыў Мэры. – Навошта ж вашамосьць прыняў мяне як свайго мечніка, калі не для таго, каб змагацца поруч з вашамосьцю? I я не хачу, каб у песьнях казалі, што мяне заўжды пакідалі за сьпінамі!
– Я прыняў цябе, каб захаваць, – адказаў Тэядэн, – і таксама дзеля таго, каб ты выконваў мае загады. Аніхто з маіх вершнікаў ня прыме гэткую ношу, як ты. Калі б бітва была перад маёю брамаю, магчыма, пра твае подзьвігі й засьпявалі б песьняры. Але ж да Мундбургу, дзе гаспадарыць Дэнэтар, паўсотні міляў і яшчэ дзесяць. Усё, ты чуў мае апошняе слова.
Мэры пакланіўся ды, няшчасны, патэпаў прэч, паўз шэрагі вершнікаў. Харугвы ўжо падрыхтаваліся. Ваяры падцягвалі папругі, аглядалі сёдлы, лашчылі коней. Хто-кольвек пазіраў трывожна на нізкія змрочныя нябёсы. I тут да хобіта непрыкметна падышоў ваяр дый зашаптаў ледзь чутна яму ў вуха.
– Калі ёсьць жаданьне, то ўдасца й намаганьне, так у нас кажуць, – вымавіў вой. – Вось я цябе й адшукаў.
Мэры падняў голаў і пабачыў, што гэта той самы малады вершнік, які прыцягнуў увагу раніцаю.
– Ты хочаш туды, дзе кароль Украйны, я бачу гэта па тваім твары.
– Менавіта так, – пацьвердзіў Мэры.
– Тады едзьма з мною. Я павязу цябе перад сабою, прыхаваўшы плашчом, пакуль мы не аддалімся й цемра ня зробіцца яшчэ непрагляднейшай. Бо такая воля й такое жаданьне, як твае, ня мусяць загінуць марна. Болей не кажы нікому нічога, але ж руш з мною!
– Вялікі дзякуй вашці! – узрадаваўся Мэры. – Найвялікшы дзякуй спадарычу, імя якога, на жаль, ня ведаю.
– Насамрэч? – спытаў вершнік ціха. – Тады кліч мяне Дэрнхельм.
Вось так і здарылася, што калі кароль з войскам рушылі, перад Дэрнхельмам сядзеў хобіт Мэрыядок, а вялікі шэры конь Ветраног нат не прыкмеціў дадатковага цяжару, бо Дэрнхельм быў лягчэйшы ад большасьці ваяроў, хоць зграбны й добра складзены целам.
Скрозь цень рушыў кароль і войска зь ім. На ноч спыніліся ў вербняку ля сутокаў Сьнежнароднай і Энтуі, за сем міляў ад Эдорасу. Далей ехалі праз Фольд і Фенмарк, дзе праваруч караскаліся па адгор'ях вялікія дубровы змрочнага Халіфірыёну, памежнага з Гондарам. А леваруч заўжды ляжалі агорнутыя туманамі багны панізьзяў Энтуі. Падчас руху атрымалі навіны пра вайну на Поўначы. Асобныя вершнікі ў шалёным намёце прывозілі зьвесткі пра ворагаў, што напалі на ўсходнія памежжы, пра натоўпы оркаў, што шыхтуюць па роханскіх роўнядзях.
– Наперад! Наперад! – гукаў Эямэр. – Цяпер позна паварочваць назад! Багны Энтуі абароняць наш левы бок. Цяпер толькі хуткасьць патрэбная нам. Скачыце!
Вось так пакінуў кароль Тэядэн сваё каралеўства, і вярста за вярстою клалася пад капыты дарога, і заставаліся за сьпінамі пагоркі вартавых агнёў-празораў: Каленад, Мін-Рыман, Эрэлас, Нардал. Але іхнія агні згасьлі. Уся зямля ляжала шэрая й зьнежывелая, а змрок усё гусьцеў наперадзе, і надзея гінула ў сэрцах.
4. Аблога Гондару
Піпіна абудзіў Гэндальф. У пакоі гарэлі сьвечкі, бо праз вокны прабівалася толькі бляклае сьвятло, нібы надвячоркавае. Дыхалася цяжка, як перад навальніцаю.
– Колькі часу? – пазяхнуў Піпін.