Ён падняўся з фатэлі.
– Ці дазволіць мне вашамосьць, бацьку, ісьці?
I пахіснуўся, і нахіліўся, каб утрымацца, да бацькавай фатэлі.
– Бачу, ты стаміўся, – вымавіў Дэнэтар. – Мне казалі, ты ехаў здалёк – сьпяшаючыся й пад ценем ліха над галавою.
– Ня будзем пра тое, – перапыніў Фарамір.
– Тады сапраўды ня будзем, – пагадзіўся намесьнік. – Ідзі й адпачывай, пакуль мажліва. Раніцаю давядзецца парупіцца.
Тут і ўсе папрасілі дазволу намесьніка сысьці й выправіліся адпачываць, пакуль яшчэ маглі. Вонкі панавала апраметная бяззорная цемра. Піпін з маленькаю паходняю ды Гэндальф побач рушылі да свайго пакою. Маўчалі, пакуль не апынуліся за зачыненымі дзьвярыма. Тады нарэшце Піпін крануў чараўнікову руку.
– Скажы мне, ці ёсьць надзея? Для Фрода, я маю на ўвазе. Ну, і акрамя Фрода таксама.
Гэндальф паклаў руку на Піпінаву галаву.
– Надзеі ніколі шмат не было. Толькі бязглуздая надзея на неверагодны шанец, як сказалі мне сёньня. А калі я пачуў пра Кірыт Унгал... – ён змоўк і стаў да вакна, нібы ягоныя вочы маглі працяць ноч на ўсходзе.
– Кірыт Унгал, – прамармытаў ён. – Чаму ж менавіта туды?
Ён павярнуўся да Піпіна.
– Сэрца маё скаланулася пры гуках таго назову, і нават цяпер вусьціш сьціскае яго. Аднак, папраўдзе кажучы, Фараміравы зьвесткі падаюцца мне небезнадзейнымі. Бо відавочна: Вораг рушыў на нас, пачаў вайну, пакуль Фрода яшчэ вольны. I таму цяпер цягам мноства дзён варожы позірк будзе па-за ягонай уласнай зямлёю. I яшчэ, Піпіне, я здалёк адчуваю ягоны страх, ягоную пасьпешлівасьць. Ён распачаў раней, чым плянаваў. Здарылася нешта, што ўстурбавала яго, прымусіла рушыць.
Гэндальф замёр на момант, разважаючы.
– Магчыма, магчыма, – прамармытаў тады. – Мо якраз тваё глупства й дапамагло. Дык падлічым: недзе пяць дзён таму ён зразумеў, што мы зрынулі Сарумана й завалодалі палантырам. I што далей? Нам зь яго амаль няма карысьці, бо ўсё адразу стане вядомым Ворагу. А, вось што. Арагорн! Ягоны час надыходзіць. А ён жа цьвярды й упарты, Піпіне, дзёрзкі, рашучы, здольны сам знайсьці свой шлях ды рызыкнуць усім, калі патрэбна. Напэўна ж... так і ёсьць. Магчыма, Арагорн зірнуў у камень, паказаў сябе Ворагу й выклікаў на бой, якраз для таго, каб парушыць пляны, змусіць да заўчаснага кроку. Ну, дакладна не даведаемся, пакуль ня зьявяцца вершнікі Рохану – калі толькі не запозна. Ліхія дні чакаюць нас. Так што ідзі спаць, пакуль можаш!
– Але ж... – пачаў Піпін.
– Што але? – спытаў чараўнік. – Толькі адно але я дазволю сёньня.
– Глыкс, – вымавіў Піпін. – Навошта, зь якой трасцы яны йдуць разам зь ім, нават дазволілі яму весьці іх? I я бачу, што Фараміру тое месца, куды вядзе Глыкс, падабаецца ня болей, чым вашці. Што там ня так?
– Пакуль адказаць табе я не магу. Аднак я й раней прадчуваў: на дабро ці на ліха, перад канцом Фрода сустрэнецца з Глыксам. А пра Кірыт Унгал сёньня распавядаць ня буду. Здрады, здрады баюся я: бо ў тым няшчасным няздару – здрада. Але ж лёсу не пазьбегнеш. Згадайма толькі, што здраднік можа падмануць сябе самога й зьдзейсьніць добрае, на што нат ня меў намеру. Часамі менавіта гэтак і здараецца. А цяпер – дабранач!
Наступная раніца прыйшла брудным змрокам, і ў сэрцах, узрадаваных вяртаньнем Фараміра, зноў пасяліўся адчай. Крылатых ценяў тым днём болей ня бачылі, але раз-пораз з далёкай вышыні над горадам далятаў слабы віскат, і многія, хто чуў яго, спыняліся, суздрам ахопленыя жахам, меней трывалыя дрыжэлі й плакалі.
А цяпер Фарамір сыходзіў ізноў.
– Спачыну яму не даюць, – шапталіся некаторыя. – Гаспадар надта бязьлітасны да свайго сына, Фарамір мусіць выконваць абавязкі за двох, за сябе й за таго, хто ня вернецца.
I заўжды людзі паглядалі на поўнач, пытаючыся:
– Дзе ж вершнікі Рохану?
Не з свайго жаданьня сыходзіў Фарамір. Але ж гаспадар гораду ўладарыў і над сваімі пастановамі, у той дзень ён быў не ў настроі хіліцца перад чужою воляю. Зранку склікалі намесьнікаву раду. На ёй усе правадыры й ачольцы войскаў радзілі, што перад пагрозаю з поўдня войска надта слабое. Рушыць наперад самім сілаў ня стане, хіба толькі вершнікі Рохану зьявяцца. А да іх прыбыцьця застаецца толькі выставіць ваяроў на муры й чакаць.
– Аднак, – запярэчыў Дэнэтар, – нам нельга гэтак лёгка пакідаць вонкавыя ўмацаваньні, мур Рамас, бо столькі працы ўкладзена ў яго! Вораг дорага заплаціць за пераправу праз раку. З войскам, прыдатным для нападу на горад, ён не пераправіцца на поўнач ад Кайр Андрасу з-за тамтэйшых багнаў, і на поўдзень, бліжэй да Пажыцьцяў, – з-за шырыні ракі, бо спатрэбіцца зашмат чоўнаў. Менавіта на Азгіліят абрынецца галоўны ўдар, як і тады, калі Барамір не дазволіў ворагу прарвацца.