– Тады ён толькі прабаваў моц, – вымавіў Фарамір. – Цяпер, нават калі мы прымусім Ворага дзесяцькроць сплаціць на пераправе за кожнага нашага забітага ваяра, усё адно гэта будзе паразаю для нас. Бо ён страціць полк – і не заўважыць, а нам страта адзінай харугвы – ужо бяда. I адступленьне тых, хто так далёка ад гораду, небясьпечнае, калі вялікае варожае войска зойме пераправы.
– А Кайр Андрас? – перапытаў князь Імрахіль. – Яго таксама належыць абараняць, калі ўжо трымаць Азгіліят. I ня трэба забывацца на пагрозу на нашым левым крыле. Вераемна, рахірымы зьявяцца, вераемна – і не. А Фарамір распавёў пра вялікае войска, што зьбіраецца за Чорнаю Брамай. Не адзін полк выйдзе адтуль, і ўдар абрынецца не на адзін напрамак.
– Шмат чым рызыкуеш на вайне, – сказаў Дэнэтар. – Ёсьць на Кайр Андрасе ваяры, і болей туды пакуль што няма каго слаць. Я не саступлю раку й Пеленар без барацьбы – вядома, калі знойдзецца правадыр, у якога стане мужнасьці выканаць волю свайго гаспадара.
Усе змоўклі.
– Я не праціўлюся волі вашамосьці, – азваўся нарэшце Фарамір. – У спадара няма болей Бараміра, і таму я выпраўлюся й зраблю, што здолею, замест яго, калі вашамосьць загадае.
– Я загадваю, – сьцьвердзіў намесьнік.
– Тады бывайце, вашамосьць, – разьвітаўся Фарамір. – Але ж калі мне пашанцуе й я вярнуся, калі ласка, думайце пра мяне лепей!
– Гэта залежыць ад таго, якім чынам ты вернесься, – заўважыў Дэнэтар.
Гэндальф апошні размаўляў з Фарамірам перад ягоным ад'ездам на ўсход.
– Не шукай сьмерці праз крыўду ці злосьць, – даводзіў чараўнік. – Бо ты патрэбны тут шмат дзеля чаго, акрамя вайны. Твой бацька любіць цябе, Фарамір, і яшчэ згадае на тое. Трымайся, Фараміру, і да пабачэньня!
Так уладар Фарамір рушыў наперад ізноў, узяўшы з сабою ваяроў, што самі схацелі ісьці зь ім. Людзі з муроў пазіралі праз змрок на зруйнаваны горад, цікавячыся, што адбываецца там, бо анічога не маглі разгледзець. А астатнія, як заўжды, сачылі за поўначчу й падлічвалі мілі да Тэядэна й Рохану.
– Ці зьявіцца ён? Ці згадае старыя дамовы?
– Так, ён зьявіцца, – паўтараў Гэндальф. – Дабярэцца, нават запозна. Але ж мяркуйце самі: Барвяная страла не магла патрапіць да яго болей за два дні таму, а адсюль да Эдорасу – доўгія вёрсты.
З ноччу прыбылі навіны. Прымчаў вершнік ад бродаў і распавёў, што вялікае войска выйшла зь Мінас Моргулу й ужо набліжаецца да Азгіліяту, і да яго далучыліся палкі з поўдня: высокія й жорсткія харадрымы.
– І мы вызналі, – дадаў пасланец, – што іх зноў вядзе Чорны Вядзьмар, і жах перад ім ужо пераправіўся за раку.
З тымі ліхімі весткамі скончыўся трэці дзень, як Піпін сягнуў Мінас Тырыту. Няшмат хто той ноччу адпачываў, надта ж невялікая надзея заставалася, што нават Фарамір доўга ўтрымае броды.
Хоць наступным днём цемра больш не гусьцела, сягнуўшы мяжы, яна цяжэй ціснула на сэрцы, душыла вусьцішшу. Ранак прынёс благія навіны. Вораг заняў пераправы праз Андуйн. Фарамір адступаў да сьценаў Пеленару, зьбіраючы людзей да вежаў ля Паўднёвага шляху, але ж ворагаў было дзесяцькроць болей за ягонае войска.
– Калі ён і праб'ецца, і здолее адысьці празь Пеленар, ворагі рушаць сьлед у сьлед, – паведаміў ганец. – Яны дорага заплацілі за пераправы, але ж меней, чым мы спадзяваліся. Яны добра сплянавалі напад. Ясна цяпер: ужо даўно таемна змайстравалі шмат плытоў ды барак ва ўсходнім Азгіліяце. Калі кінуліся на пераправу, празь іх вады не было відаць. Але ж перамаглі нас не яны, а іхні ачольца, гэны Чорны Вядзьмар. Мала хто вытрымлівае нават чуткі пра ягонае набліжэньне. Ягоныя ўласныя ваяры дранцьвеюць перад ім і гатовыя забіць сябе на яго загад.
– Тады я там патрэбны болей, чым тут, – і Гэндальф адразу выправіўся празь Пеленар, і хутка ягонае срэбнае зьзяньне зьнікла з вачэй.
Усю гэтую ноч Піпін самотна, бяссонна стаяў на муры, пазіраючы на ўсход.
Не пасьпелі прабіць званы, абвяшчаючы новы дзень, злой кпінаю ў бяссонечнай цемры, як хобіт пабачыў у далечы выбухі полымя сярод змрочнай прасторы, дзе стаялі сьцены Пеленару. Вартавыя голасна загукалі, і ваяры ў горадзе схапіліся за зброю. Там і тут уздоўж Рамас Экару выбухала барваю, скрозь сьпякотнае паветра цяжка каціліся грымоты.
– Яны ўзялі мур! – галасілі людзі. – Яны прабіваюць яго полымем! Яны йдуць на нас!
– Дзе ж Фарамір? – выгукнуў Бэрэганд у адчаі. – Толькі не кажыце, што ён загінуў!