Моцная была Цытадэль, недаступная ні для якога войска, калі толькі быў у яе мурах хто здольны трымаць зброю. Хіба вораг наблізіўся б ззаду, ускараскаўся б па схілах Міндолуйну ды прайшоў бы вузкім перашыйкам, што зьвязваў Вартавы адгорак з асноўнаю гарою. Але той перашыек, адгароджаны магутнымі сьценамі, сягаў узроўню толькі пятага ярусу й утыкаўся ў навіслую скалу. На перашыйку стаялі магільні, высіліся купалы маўзалеяў згінулых каралёў і гаспадароў гораду, маўклівыя вартавыя паміж горамі й вежай.
Піпін пазіраў з усё большым зьдзіўленьнем на вялізманы мураваны горад, цудоўнейшы за ўсё, што бачыў да таго, мацнейшы й вялікшы ад Ізенградку й нашмат прыгажэйшы. Аднак насамрэч горад год за годам пусьцеў, занепадаў паціху, і ўжо не было ў ім і паловы насельнікаў, што маглі б жыць тут, не замінаючы адно аднаму. На кожнай вуліцы міналі сядзібы й вялікія дамы, на дзьвярох ці арачных брамах якіх было выбіта шмат прыгожых літараў, вычварных і старажытных з выгляду. Піпін меркаваў: імёнаў вялікіх людзей і родаў, што жылі там калісьці, але тыя маёнткі й сядзібы стаялі маўклівыя, і крокі не адбіваліся на іхніх шырокіх брукаваных дварах, і галасы не напаўнялі іхнія залі, і нічые твары не вызіралі з-за дзьвярэй ці вокнаў.
Нарэшце выехалі зь ценю да сёмай брамы, і цёплае сонца, што сагравала й Фрода на лугох Ітыльёну, асьвятліла гладкія сьцены, і дужыя, укаранёныя ў гару калёны, і вялікую арку з нарожным каменем, вычасаным у падабенства ўкаранаванай ганарлівай галавы. Гэндальф сьпешыўся, бо коней не пускалі ў Цытадэль, і Цяняр на слова свайго гаспадара дазволіў чужым зьвесьці сябе прэч.
Вартавыя ў браме былі апранутыя ў чорнае, а шаломы іхнія мелі дзівосную форму – высокія, з доўгімі нашчочнікамі, шчыльна прылеглыя да твару, а над нашчочнікамі срэбна зіхацелі белыя крылы кірляў, насамрэч срэбныя, з сапраўднага міфрылю, – спадчынны скарб славы мінулых дзён. На чорнай апратцы вышытае Белае Дрэва сьнежна квітнела пад срэбнай каронаю й мноствам шматпраменных зор. Такое адзеньне нашчадкаў Элендыля ніхто цяпер не насіў у Гондары, апрача Варты Цытадэлі перад плошчай Вадаграю, дзе калісьці расло Белае Дрэва.
Падавалася, вестка пра прыбыцьцё падарожнікаў абагнала іх, і прапусьцілі іх адразу, маўкліва й бяз роспытаў. Гэндальф спрытна крочыў праз брукаваны белымі плітамі пляц. Вясёлы вадаграй струменіў зіхоткія кроплі ранішняга сонца, вакол стаўка ляжаў смарагдавы лужок. Над фантанам схілілася мёртвае дрэва, кроплі сумна й ціха падалі зь ягоных голых, паламаных галінаў назад, у чыстую ваду.
Піпін азірнуўся, сьпяшаючыся за Гэндальфам, і падзівіўся: гэтакая журба – чаму пакінулі мёртвае дрэва там, дзе за ўсім астатнім добра даглядаюць?
Словы, што мармытаў калісьці пад нос Гэндальф, раптам згадаліся яму. Але ён ужо апынуўся перад брамаю шырокай залі пад бліскучай вежаю, і ўвасьлед за чараўніком мінуў высокіх, маўклівых вартавых, і крочыў у прахалодныя, гулкія цені каменнага палацу.
Пачалі спускацца па доўгім пустым калідоры, і, пакуль ішлі, Гэндальф казаў напаўголасу Піпіну:
– Асьцярожней з словамі, спадару Перыгрыне! Тут ня месца для легкадумнага хобіцкага нахабства. Тэядэн – добры стары. Дэнэтар – іншай пароды, ганарысты, мудры, чалавек нашмат большай высакароднасьці й улады, хоць і не завецца каралём. Пераважна зьвяртацца ён будзе менавіта да цябе, шмат распытваць, бо толькі ты здольны распавесьці яму пра сына Бараміра. Ён надта любіў яго, можа занадта, і мо асабліва таму, што былі яны дужа розныя. Але ж ён палічыць, што пад маскаю бацькоўскага клопату лягчэй вызнаць жаданае ад цябе, а не ад мяне. Кажы яму ня болей за тое, што ён спытае, і ня згадвай Фродаву мэту. З гэтым я сам разьбяруся й паведамлю, калі надыдзе час. Дый пра Арагорна не кажы анічога, хіба што цябе спытаюць наўпрост.
– Чаму не? Што ня так з Швэндалам? – спытаў Піпін шэптам. – Ён жа хацеў сюды зьявіцца, ці ня так? Дый у любым выпадку, ён прыйдзе неўзабаве.
– Магчыма, магчыма, – вымавіў Гэндальф. – Хоць, калі ён і зьявіцца, тое будзе ў нечаканай для ўсіх манеры, нават для Дэнэтара. I лепей, каб сталася так. Ва ўсялякім выпадку мы пра ягоны прыход прамаўчым.
Гэндальф прыпыніўся перад высокімі дзьвярыма зь сьлігтаванага мэталу.
– Бач, спадару Піпіне, цяпер няма часу навучаць цябе гісторыі Гондару, хоць было б лепей, калі б ты пацікавіўся ёй, заміж як лазіць па птушыныя гнёзды ды бадзяцца па шырскіх гаёх. Рабі, як я сказаў! Наўрад ці мудра прыносіць магутнаму ўладару весткі пра сьмерць спадчыньніка й адначасна пра прыбыцьцё таго, хто хоча абвесьціць сябе каралём. Ці досыць такога тлумачэньня?