– На жаль, ён мае рацыю, – заўважыў Тэядэн. – Нашыя віжы даносяць: шлях перакапаны порынямі й утыканы палкамі. Мы ня возьмем іх раптоўным налётам.
– Але ж нам трэ сьпяшацца! – сказаў Эямэр. – Мундбург у агні!
– Дазволь скончыць Ган-буры-Гану! – прабурчэў дзікун. – Болей за адзіны шлях ведае ён. Правядзе цябе там, дзе няма ямінаў, гаргуны ня ходзяць, толькі лясное племя й зьвяры. Мноства шляхоў было, калі народ каменных хатаў быў моцны. Яны рэзалі каменьне, як паляўнічы зьвярынае мяса. Лясны народ думаў: яны ядуць каменьне. Ехалі яны праз Друядан да Рыману ў вялікіх вазох. Болей ня езьдзяць. Шлях забыты, але не лясным племем. Да гары й за гарой вядзе ён, схаваны травою, дрэвамі прыкрыты, адсюль да Рыману й далей да Дыну, дый падыходзіць да конскага шляху напрыканцы. Лясны народ пакажа шлях. Тады ты заб'еш гаргуноў ды прагоніш цемру зыркім жалезам, і лясное племя вернецца спакойна спаць у дзікіх лясох.
Эямэр з каралём параіліся на сваёй мове. Нарэшце Тэядэн павярнуўся да лесавіка.
– Мы прымаем тваю прапанову. Хоць і пакідаем варожае войска за сьпінай. Якая розьніца? Калі каменны горад загіне, мы ня вернемся. Калі выратуецца – тады самое гэтае войска будзе адрэзанае. Калі праўдзівыя твае словы, Ган-буры-Ган, багата ўзнагародзім цябе, і сяброўства Ўкрайны – табе назаўсёды!
– Памерлыя – не сябры жывым і ўзнагародаў не даюць, – адказаў дзікун. – Але ж калі перажывеш цемру, тады пакінь лясное племя ў спакоі ў ягоных лясох, не палюй іх, што зьвяроў. Ган-буры-Ган не завядзе цябе ў пастку. Пойдзе разам з бацькам конскага народу, а калі завядзе не туды, дык забі яго.
– Хай так і будзе! – абвесьціў Тэядэн.
– Як доўга – абыходзіць ворагаў ды вяртацца на шлях? – пацікавіўся Эямэр. – Калі ты павядзеш нас, нам давядзецца клыпаць крокам пешага, а я не сумняюся, што шлях твой вузкі.
– Лясны народ легканогі, – давёў Ган. – У Даліне Каменных Вазоў, там, – ён махнуў рукою на поўдзень, – шлях на чатыры кані шырынёю, вузкі напачатку ды напрыканцы. Лясны народ даходзіць адсюль да Дыну ад сьвітанку да полудня.
– Тады для нас гэта сем гадзінаў, – падсумаваў Эямэр, – але мусім разьлічваць недзе гадзінаў на дзесяць. Усялякія нечаканасьці могуць затрымаць нас, калі войска расьцягнецца, і шмат часу спатрэбіцца, каб упарадкаваць яго, калі выйдзем на роўнядзь. Колькі часу цяпер?
– Хто ж ведае? – заўважыў кароль. – Паўсюль цемра.
– Цемра, але ня ноч, – сказаў Ган. – Калі сонца ўзыходзіць, мы адчуваем яго, нават калі яно схаванае. Ужо караскаецца яно над усходнімі гарамі. На нябёсных палетках разгараецца дзень.
– Тады мусім выяжджаць як мага хутчэй, – вырашыў Эямэр. – Бо нават у найлепшым выпадку няма надзеі прыйсьці на дапамогу Гондару сёньня.
Мэры болей не падслуховаў, а сьлізнуў прэч, каб падрыхтавацца да выхаду. Усё, бітва набліжалася. I падавалася, няшмат хто яе перажыве. Але ж Мэры згадаў Піпіна, полымя ў Мінас Тырыце й адкінуў уласныя страхі.
Усё добра склалася гэтым днём, і ані прыкметы варожай засады не заўважылі. Дзікуны паставілі вакол войска ланцуг сьцярожкіх паляўнічых, каб аніякі орк ці пранырлівы віж ня вызнаў пра рух сярод пагоркаў. Чым бліжэй былі да аблогі, тым шчыльней рабіўся змрок, і вершнікі рушылі доўгімі шэрагамі, бы чорныя цені людзей і коней. Кожную харугву вёў асобны дзікун-правадыр, а стары Ган-буры-Ган крочыў побач з каралём. Напачатку перасоўваліся павольней, чым плянавалі, бо змарнавалі шмат часу, каб, сьпешыўшыся, адшукаць сьцежкі праз зарослыя шчыльным лесам хрыбты за лягерам і спусьціцца ў Даліну Каменных Вазоў. Ужо набліжаўся надвячорак, калі першыя вершнікі сягнулі шырокіх шэрых пушчаў, што ляжалі за ўсходнім ускрайкам Аман Дыну, прыкрываючы вялікую вышчарбіну ў шэрагу пагоркаў, што цягнуліся з усходу на захад, ад Нардалу да Дыну. Праз тую вышчарбіну здаўна вёў забыты возавы шлях ад гораду праз Анарыён. Але ўжо цягам многіх чалавечых жыцьцяў дрэвы авалодалі ім, і ён зьнік, парушаны, пахаваны пад лісьцем незьлічоных гадоў. Аднак пушча была апошняю надзеяй схавацца ад варожых вачэй перад бітваю, бо далей ляжала дарога ды адкрытыя роўнядзі ўздоўж Андуйну, а на ўсход і на поўдзень цягнуліся голыя й скалістыя схілы, і грамады каменю, ціснучы адна адну, паўстаючы бастыёнамі, грувасьціліся вышэй і вышэй да непамернага гмаху Міндолуйну.
Першая харугва прыпынілася, і калі за ёй астатнія выбраліся з вузкага горла Даліны Каменных Вазоў, вершнікі разьехаліся па навакольлі, да месцаў лягеру пад шэрымі дрэвамі. Кароль склікаў маршалкаў ды ачольцаў на раду. Эямэр выслаў віжоў, каб сачылі за шляхам, а стары Ган толькі пахітаў галавою.