– Якая карысьць слаць конны народ? Лясное племя ўжо ўсё пабачыла, што можна ўбачыць у благім паветры. Яны неўзабаве прыйдуць ды перамовяць з мною тут.
Зьявіліся маршалкі й ачольцы, і тады з-за дрэваў выбраліся сьцярожка астатнія людзі-пукелы, такія падобныя да Гана, што Мэры іх і не адрозьніў бы. Яны размаўлялі з Ганам на дзівоснай гартаннай, хрыпатай мове.
– Вольнае племя бачыла шмат чаго, – Ган нарэшце павярнуўся да караля. – Па-першае, сьцеражыцеся! Яшчэ шмат людзей у лягеры за Дынам, гадзіна ходу адсюль, – ён махнуў рукою на захад, да чорнага мігака-празору. – Аднак анікога не відаць паміж намі й новай сьцяною каменнага народу. Там шмат хто. Занятыя. Сьцяна ўжо не стаіць, гаргуны пазьбівалі яе земляным громам ды кіямі з чорнага жалеза. Гаргуны тыя нічога не чакаюць, вакол не азіраюцца. Думаюць, іхнія сябры даглядаюць за ўсімі шляхамі!
Тут стары Ган дзівосна забулькаў глыткаю – засьмяяўся, напэўна.
– Добрыя весткі! – выгукнуў Эямэр. – Нават у змроку праблісквае надзея! Варожае ліха часьцяком ліхое яму самому! Гэтая клятая цемра стала покрывам нам. І цяпер, прагнучы вынішчыць Гондар, разабраць да апошняга каменю, оркі вынішчылі найвялікшы мой страх. Вонкавую сьцяну доўга можна было трымаць супраць нас. А цяпер мы пранясемся празь яе бесьперашкодна – раз ужо мы сюды дабраліся.
– І зноў я дзякую табе, лясны правадыр Ган-буры-Ган, – вымавіў кароль. – Дабра табе на тваіх шляхох за навіны й правадырства!
– Забіце гаргуноў! Забіце оркава племя! Анічога іншага не задаволіць лясны народ! – адгукнуўся Ган. – Праганіце благое паветра й цемру зыркім жалезам!
– Дзеля таго й ехалі мы здалёк, і тое спрабавацьмем, – пацьвердзіў кароль. – Але што атрымаецца, пакажа толькі раніца.
Ган-буры-Ган апусьціўся на карачкі й пакланіўся, крануўшы зямлю лобам на знак разьвітаньня. Тады ўстаў, каб сысьці. I раптам пачаў азірацца, бы напалоханая лясная жывёліна, што адчула чужы пах. Вочы дзікуна заблішчэлі.
– Вецер мяняецца! – выгукнуў ён і ў імгненьне вока разам з суродзічамі зьнік у змроку, і аніколі болей ня бачылі іх вершнікі Рохану.
Неўзабаве далёка на ўсходзе зноў загрукаталі барабаны. Аднак аніводны з роханскага войска не падумаў благога пра дзікуноў, хоць дзіўнымі й непрыемнымі на выгляд падаваліся лясныя людзі, здрады ад іх не чакалі.
– Болей нам ня трэба правадыроў, – заўважыў Эльфхельм, – бо ў войску ёсьць тыя, хто ездзіў да Мундбургу ў часы міру. Я, напрыклад. Калі выедзем на шлях, ён паверне на поўдзень, і адтуль яшчэ чатыры мілі да вонкавага муру й прыгарадных земляў. I ўздоўж дарогі амаль паўсюль трава абапал шляху. Гэты адрэзак шляху ганцы Гондару заўжды праяжджаюць з найвялікшай хуткасьцю. I мы праскочым спрытна й бязь лішняга шуму.
– Наперадзе – ліхая бітва, нам спатрэбіцца ўся нашая моц, – сказаў Эямэр. – Таму мая парада: адпачыць цяпер і рушыць ноччу, каб выехаць на прыгарадныя палі зь сьвітанкам, ці што зь яго засталося, або калі загадае наш гаспадар.
Кароль пагадзіўся, і рада разышлася. Але неўзабаве Эльфхельм вярнуўся.
– Нашыя віжы не знайшлі анічога па-за шэрым лесам, апрача двух людзей – двух забітых – і іхніх мёртвых коней.
– І што такое? – спытаў Эямэр.
– Пане маршалку: яны – ганцы Гондару. Адзін, напэўна, Хіргон. Ягоная рука яшчэ сьціскае Барвяную стралу, а галаву ягоную адсеклі. I вось што яшчэ: падаецца, іх забілі, калі яны ўцякалі на захад. Мяркую, яны знайшлі ворагаў ужо на вонкавым муры ці ў час нападу на яго, а тады павярнулі назад – дзьве ночы таму, калі яны карысталіся коньмі зь перакладных пастоў, як звычайна. Яны не дабраліся да гораду й павярнулі назад.
– Горкія зьвесткі, – засмуціўся Тэядэн. – Значыць, Дэнэтар не атрымаў навінаў пра наш паход і адчаяўся, чакаючы нас.
– Патрэба ня церпіць адклады, аднак лепей позна, чым ніколі, – сказаў Эямэр. – І мажліва, да гэтай часіны старое выслоўе пасуе болей, чым да любой пары, калі ўпершыню чалавечыя вусны вымавілі яго.
Была ноч. Пааберуч ад шляху бязгучна рушыла войска Рохану. Дарога, агінаючы адгор'і Міндолуйну, збочвала на поўдзень. Далёка, амаль проста наперадзе барвовае зьзяньне палала пад чорнымі нябёсамі, і чорнымі гмахамі паўставалі над ім схілы вялікай гары. Коньнікі ўжо набліжаліся да Рамасу, муроў Пеленарскага поля, але дзень яшчэ не распачаўся.
Кароль ехаў пасярэдзіне першай харугвы, сярод сваіх прыдворных і аховы. За каралеўскай харугвай разьмяшчаўся Эямэраў эярэд, і Мэры заўважыў, што ў цемры Дэрнхельм пакінуў сваё месца й паціху прасунуўся наперад, пакуль не апынуўся амаль адразу за каралеўскай харугвай. Тады прыпыніліся. Мэры чуў, як наперадзе ціха перамаўляюцца. Зьявіліся выведнікі, якія дабраліся амаль да муру. Данесьлі пра ўбачанае каралю.