Тады Піпін зірнуў у вочы старому й гонар дзівосна варухнуўся ў ім, абуджаны кпінай і падозраньнем у халодным голасе намесьніка.
– Невялікая карысьць, безумоўна, уладару людзей гэткай велічы й моцы ад службы простага хобіта, паўросьліка з далёкага Шыру. Аднак якою ні падалася б яна вашамосьці, я гатовы аддаць жыцьцё й сілы, каб сплаціць маю віну!
Адсунуўшы крысо плашча, Піпін выцягнуў маленькі меч дый паклаў да Дэнэтаравых ног.
Кволая ўсьмешка, нібы пробліск халоднага сонца зімовым сутоньнем, мільгнула на твары старога. Але ж ён узьняў галаву й адклаў кавалкі рога.
– Дай мне зброю! – загадаў ён.
Піпін падняў корд і працягнуў цаўём наперад да Дэнэтара.
– Адкуль гэта? – спытаў Дэнэтар. – Шмат, шмат гадоў ляжыць на гэтым мечы. Безумоўна, клінок скаваны нашай паўночнай радзінаю ў далёкай мінуўшчыне?
– Меч з курганоў, памежнага краю маёю радзімы, вашамосьць. Але цяпер толькі лютыя прывідныя пачвары жывуць там, і я не хацеў бы болей распавядаць пра іх.
– Бачу, дзівосныя дзеі твае й табе ёсьць, пра што распавесьці, – зазначыў Дэнэтар. – Яшчэ раз спраўджваецца: не вымярай чалавека – альбо паўросьліка – на вока. Я прымаю тваю службу. Бо цябе не застрашыць і ня зьбіць з панталыку словамі, і мова твая шляхетная, хоць і дзіўнавата гучыць для нас, жыхароў Поўдня. А нам яшчэ спатрэбіцца шляхетнасьць – малых ці вялікіх. Дык пакляніся ж мне!
– Вазьмі за цаўё, – падказаў Гэндальф, – дый паўтарай за ўладаром, калі ўжо пастанавіў цьвёрда.
– Я пастанавіў, – сьцьвердзіў Піпін.
Стары паклаў корд сабе на калені, а Піпін узяў рукою за тронкі дый паўтарыў павольна за Дэнэтарам:
– Клянуся верна служыць Гондару, гаспадару й намесьніку каралеўства, і на ягонае слова маўчаць ці прамаўляць, дзейнічаць ці спачываць, заставацца ці сыходзіць, у гадзіну стратаў і ў гадзіну прыбытку, падчас міру ці вайны, у жыцьці маім і сьмерці, з гэтага самага часу й датуль, пакуль мой гаспадар ня скончыць маю службу альбо сьмерць не забярэ мяне, да скону сьвету. У тым слова маё, Пэрыгрына, сына Паладына, паўросьліка з Шыру.
– Я чую твае словы, я, Дэнэтар, сын Эктэльёна, уладар Гондару, намесьнік вышняга караля, і я не забудуся на іх, і не забудуся ўзнагародзіць за дадзенае мне: за вернасьць – любоўю, за адвагу – пашанай, за парушэньне клятвы – помстаю.
Тады Піпін атрымаў назад свой меч і сунуў яго ў похвы.
– А зараз, – вымавіў Дэнэтар, – пачуй мой першы загад: распавядзі, нічога не замоўчваючы! Распавядзі ўсё, згадай усё, што трымаецца ў тваёй памяці пра майго сына Бараміра. Сядай і пачынай!
Сказаў, бразнуў у маленькі срэбны гонг, што стаяў ля крэсла, і адразу зьявіліся слугі. Піпін заўважыў, што яны стаялі ў закутах паабапал дзьвярэй, нябачныя для наведнікаў.
– Прынясеце віна й ежы для гасьцей, – загадаў Дэнэтар, – і прасачыце, каб гадзіну ніхто не турбаваў нас.
– Гэта ўсё, што я магу дазволіць, бо многае яшчэ перад мною, – патлумачыў ён Гэндальфу. – Мажліва, істотнейшае, але не такое тэрміновае для мяне, як вашыя зьвесткі. Вераемна таксама, што мы перамовім зноў напрыканцы дня.
– I спадзяюся, чым раней, тым лепей, – сказаў Гэндальф. – Бо я ня дзеля таго імчаў сюды, бы вецер, сотню міляў ад Ізенградку, каб прывезьці табе аднаго ваяку, якім шляхетным ён ні быў бы. Ці для вас няйстотна, што Тэядэн перамог у вялікай бітве, што Ізенградак пераможаны й што я зламаў кій Сарумана?
– Для мяне гэта істотна. Але я ўжо досыць ведаю пра падзеі, каб улічыць іх у маім супрацьстаяньні з усходняй пагрозаю.
Ён павярнуў чорны позірк да Гэндальфа, і цяпер Піпін заўважыў падабенства двух магутных старых – і напружанасьць паміж імі, нават уявілася між імі паласа прытлелага агню, гатовая нечакана ўспалымнуць дзікім вогнішчам.
Дэнэтар насамрэч выглядаў болей падобным да вялікага мудраца, чым Гэндальф, болей меў каралеўскасьці, велічнай прыгажосьці, відавочнай моцы. I падаваўся старэйшым. Аднак пачуцьцём, адрозным ад зроку, Піпін успрымаў: не, Гэндальфава моц нашмат большая, а мудрасьць глыбейшая, і веліч ягоная – прыхаваная. I Гэндальф старэйшы, нашмат старэйшы.
"Наколькі ж старэйшы?" – падзівіўся Піпін, сьцяміўшы, што раней думкі пра Гэндальфаў век у галаву не прыходзілі. Дрэвабарод казаў штось пра чараўнікоў, але нават і тады Гэндальф сярод іх не ўсьведамляўся. Дык хто ж такі Гэндальф? У якім далёкім часе й месцы зьявіўся ён у гэты сьвет і калі яго пакіне? Тады хобітавыя думкі парушыліся, бо ён ізноў зірнуў на Дэнэтара з Гэндальфам, якія сьвідравалі адзін аднога вачыма, быццам намагаючыся прачытаць думкі. Але Дэнэтар адвёў позірк першы.