Доўга мяне займалі іншыя справы пакуль сумнеў зноў не абудзіўся з падвойнай сілай. Адкуль хобіцкі пярсьцёнак? А калі мае страхі спраўдзяцца, што рабіць зь ім? Я павінен быў вырашыць. Аднак ні з кім сумневамі не дзяліўся, ведаючы, колькі шкоды можа нарабіць слова, якое ня ў час патрапіць у непадрыхтаваныя вушы ці ўвогуле ня ў тыя. У час доўгіх войнаў зь Цёмнай вежай здрада была нашым найгоршым ворагам.
Гэта адбылося сямнаццаць гадоў таму. Неўзабаве я даведаўся пра мноства самых разнастайных шпегаў, нават зьвяроў і птушак, якія сабраліся вакол Шыру, і мае страхі яшчэ вырасьлі. Я папрасіў дапамогі ў дунаданаў. Яны ўзмацнілі варту. А я даверыўся Арагорну, спадчыньніку Ісільдара.
– А я, – дадаў Арагорн, – параіў, што нам трэба ўпаляваць Глыкса, хоць тое й падавалася ўжо пазачасовым. Спадчыньніку й радзіне Ісільдара належыць сплаціць віну продка, і таму я выправіўся разам з Гэндальфам на доўгае й безнадзейнае паляваньне.
Тады Гэндальф распавёў пра пошукі праз усё Міжзем'е, да самых гор Ценю й ускрайнаў Мордару.
– Там, – сказаў Гэндальф, – мы й напаткалі чуткі пра яго. Напэўна, доўгі час ён трываў у тых змрочных пагор'ях. Але на самога яго мы так і не патрапілі, і ўрэшце я адчаяўся. I ў адчаі падумаў, што сам пярсьцёнак можа адкрыць ісьціну й магчыма абысьціся бяз Глыкса. Я зноў згадаў Саруманавы словы на Радзе. Калісьці я не зьвярнуў на іх увагі.
"Кожны зь дзевяці, сямі й трох пярсьцёнкаў мае асобны каштоўны камень, – даводзіў Саруман. – Толькі ў Адзінага яго няма. Ён неаздоблены, проста круглы, як нейкі слабейшы пярсьцёнак, – але творца пазначыў яго й здолее знайсьці тыя знакі й прачытаць іх".
Якія менавіта – Саруман не патлумачыў. А хто можа ведаць? Творца. I Саруман. Хоць ягоная дасьведчанасьць і неабсяжная, яна павінна паходзіць зь нейкай крыніцы. А чыя рука, апроч Саўронавай, трымала пярсьцёнак да таго, як ён згубіўся? Толькі Ісільдарава.
З той думкай я пакінуў паляваньне й пасьпяшаўся ў Гондар. Калісьці сяброў майго Ордэну шанавалі там, і Сарумана болей за ўсіх. Часьцяком ён гасьцяваў у гаспадароў гораду. Мяне ўладар Дэнэтар павітаў ня так сардэчна, як у даўніну, і безь вялікай радасьці дазволіў пашукаць зьвесткі ў ягонай бібліятэцы старых скруткаў ды кніг.
"Калі ты сапраўды шукаеш запісы даўніны, часоў заснаваньня гораду, дык чытай! – сказаў мне ён. – А для мяне мінуўшчына цямнейшая за прышласьць, пра якую я мушу клапаціцца. Чытай. Мажліва, тваё майстэрства вынаходніка пераўзыходзіць Саруманава, які доўга, доўга вывучаў старыя запісы й не знайшоў анічога, не вядомага мне, найбольш дасьведчанаму ў гісторыі гэтага Гораду".
Так прамаўляў Дэнэтар. Але ў ягонай скарбніцы ляжала мноства скруткаў, якія мала хто здолеў прачытаць, бо й напісаньне іх, і мовы зрабіліся цёмнымі пазьнейшым пакаленьням. Барамір, у Мінас Тырыце яшчэ ляжыць скрутак, непрачытаны, як я мяркую, нікім, апрача мяне й Сарумана, з часоў гібелі апошняга караля, напісаны самім Ісільдарам. Бо Ісільдар ня выправіўся на поўнач прама з Мордару, як даводзіцца ў паданьнях.
– У паўночных паданьнях, мажліва, – паправіў Барамір. – Бо ў Гондары ўсе ведаюць, што ён спачатку пасяліўся разам з сваім пляменьнікам Мэнэльдылем у Мінас Аноры, навучаючы яго каралеўскай справе, каб перадаць яму пасад Паўднёвага каралеўства. Тады ён і пасадзіў апошняе каліва Белага Дрэва ў памяць пра свайго брата.
– Таксама ў той час ён зрабіў гэты запіс, – працягнуў Гэндальф, – і тое, падаецца, у Гондары ня памятаюць. Бо гэты запіс тычыцца пярсьцёнка. Ісільдар напісаў так:
З онага дня Пярсьцёнак той Велькі ўчыніўся Паўночнай Кароне ў маетнасць, але нех запісаньне аб тым застанецца ў Гондары, там бо една трываюць спадчыньнікі Эленьдзіля, – абы ня зьмеркла памяць аб вялікіх тых справаваньнях.
А пасьля тых словаў Ісільдар апісаў пярсьцёнак, якім ён патрапіў да яго:
Кгды ж уперш узяў Яго, распаленым быў Ён, гарачым, нібыта вугольле. Далоня мая апяклася, і не ведаю, чы кгды пазбудуся таго болю. Але як складаю гэтыя радкі, пахаладзеў Ён і стаўся малейшым – абач ні ладнасьці страціў, ні віду. Ужо надпіс на Ім, спачатку ясьнейшы, бы чырвань полымя, ёсьць цьмянейшы й ледзьве прыкметны. Надпіс гэты эльфаўскімі літарамі Эрэгіёну ўчынены, занежай ня маюць у Мордары буквіцаў дзеля гэткай вытанчанай штукі, але язык той мне невядомы. Па зданьні маім, ёсьць гэта моваю Чорнай Зямлі; іж аблудная ды дзікая. Якім ліхам ёсьць той надпіс, таго ня ведаю, аднак жа адбіваю тут абрысы літараў, доньдзеж ушчэнт не пагасьлі. Падаецца мне, Пярсьцю не хапае жару Варожай длані, чорнай, але апаляльнай кшталт полымя, гібельнай Гіль-Гэляду. Верагодна, кгды Яго золата зноў адчуе вогнь, надпіс абновіцца. Але сам я не ўчыню яму шкоды: адзіны Ён файны з усіх Саўронавых штукаў. Ён – каштоўнасьць мая, хоць сплаціў я вялікім за Яго болем.