– Да таго ж, калі мне дазволяць сказаць пару словаў пра старажытнасьць, у гэты самы дзень я прыплыў на бочцы ў Эзгарат на Доўгім возеры. Але ж я й не ўзгадаў на свой дзень народзінаў. Мне тады было пяцьдзясят адзін, а што такое дні нараджэньня ў такім узросьце! А бяседа была шыкоўная, вось толькі я моцна застудзіўся ды на вітаньні адказваў адно: "Дгакуй фам фяліхі". Ну, цяпер у мяне ёсьць магчымасьць паўтарыць правільна: дзякуй за тое, што прыйшлі на маю маленькую вечарыну.
У адказ – поўная цішыня. Усе баяліся, што вось зараз і пачнецца яно – вершачытаньне, а можа, нават і песьнясьпяваньне. Аёй, якая нуда! Не каб змоўкнуць і дазволіць выпіць за ягонае здароўе!
Більба ж ня стаў ані чытаць вершы, ані сьпяваць. Ён змоўк на момант, а потым...
– ...Трэцяе – і апошняе, – сказаў нарэшце, – я жадаю зрабіць АБ'ЯВУ!
Ён вымавіў гэтае слова нечакана гучна, так што кожны, хто яшчэ быў на тое здольны, напружыўся.
– На вялікі жаль... хоць, як я й казаў, сто адзінаццаць гадоў з вамі – надта мала, – але ж гэта ЎСЁ! Мне трэба йсьці. Я пакідаю вас. БЫВАЙЦЕ!
Ён крочыў наперад – і зьнік. Палыхнула асьляпляльным полымем, і госьці пазаплюшчвалі вочы. А калі расплюшчылі, Більба не было. Нідзе. Сто сорак чатыры госьці так і паселі, вырачыўшы вочы, і слова вымавіць не маглі. Стары Ода Моц-Скурланог зьняў ногі з стала й тупнуў. Колькі імгненьняў панавала мёртвая цішыня, і раптам, некалькі разоў глыбока ўздыхнуўшы, усе Торбінсы й Выкумекі, Хваты, Бронь-Бычы, Кападлы, Галавадлы, Норсы, Пучлы, Папружніксы, Барсуксы, Дабрацелы, Рагадзьмуўцы ды Моцы-Скурланогі загаманілі адначасова.
Усе пагадзіліся: жарт найдурнейшага густу, і трэба яго як хутчэй заесьці й запіці, каб пазбавіцца дрэннага ўражаньня. Стары страціў глузды. Заўсёды казалі – мала іх, вось і страціў канчаткова. Нават і Хваты (за надта невялікім выключэньнем) палічылі паводзіны Більба вар'яцкімі, а ягонае зьнікненьне, безумоўна, дурной забаўкай.
Стары Роры Бронь-Быч, адылі, меў сваю рацыю. Ані ўзрост, ані колькасьць ежы не замуцілі ягоных думак, і ён сказаў нявестцы Эсмэральдзе:
– Ня так тут проста, даражэнькая! Стары Торбінс зноў бадзяцца выправіўся, няйначай. Ну, дурань. Але ж нам якая справа? Пітво ж ён з сабою ня зьнёс.
I гучна паклікаў Фрода – каб прынёс яшчэ віна.
З усіх прысутных адзін Фрода нічога не сказаў. Пэўны час сядзеў моўчкі ля апусьцелага Більбавага крэсла, ігнаруючы роспыты й заўвагі. Жарт яму спадабаўся, хоць ён і ведаў пра яго загадзя, і ледзь утрымліваўся ад рогату, назіраючы за разьюшанымі гасьцямі. Аднак у душы Фрода непакоіўся: раптам адчуў, што любіў старога хобіта, любіў моцна. Бальшыня гасьцей зноў занялася стравамі й трункамі ды ўспамінамі пра Більбавы дзівосы, цяперашнія й колішнія. Сышлі толькі раззлаваныя Кескі-Торбінсы. А Фрода вырашыў, што вечарыны зь яго ўжо досыць. Загадаў прынесьці гасьцям яшчэ віна, устаў, моўчкі выпіў за Більбава здароўе ды высьлізнуў цішком з намёту.
Прамаўляючы, Більба Торбінс усё мацаў у кішэні пярсьцёнак, той самы чароўны пярсьцёнак, які быў ягонай таямніцай столькі гадоў. Зрабіўшы крок з крэсьліца, Більба насунуў пярсьцёнак на палец – і зьнік. I болей аніхто з хобітаў у Хобіцку яго ня бачыў.
Більба хутка вярнуўся да сваёй нары, прыпыніўся на момант, з усьмешкай прыслухаўся да гоману ў шатры й да застольных гукаў зь іншых канцоў сьвяточнага абшару. Тады зайшоў у хату. Зьняў сьвяточную вопратку, закруціў у абгортачную паперу вышываную шоўкам камізэльку ды схаваў. Спрытна насунуў зношанае адзеньне, зацягнуў парэпаную скураную папружку, павесіў на яе кароткі меч у зьбітых чорных похвах. З прапахлай нафталінам скрынкі ў шафе выцягнуў плашч ды капялюш, завялікія для хобіта, да таго ж такія старыя, залатаныя, заплямленыя ды выцьвілыя, што й колер іх цяжка было пазнаць (здаецца, калісьці цёмна-зялёны), але ж схаваныя, нібыта найдаражэйшы скарб. Зь вялізнага сэйфа ў кабінэце Більба здабыў штосьці запакаванае ў старыя дзяружкі, а таксама рукапіс у скураным пераплёце ды вялікую пульхную капэрту. Кніжку й пакунак хобіт запхнуў у важкую, набітую амаль да верху торбу, што стаяла побач. У капэрту паклаў залаты пярсьцёнак на файным ланцужку, запячатаў ды адрасаваў Фрода. Більба ўжо быў паклаў капэрту на палічку над агменем, але ж раптам забраў адтуль і сунуў у кішэню. У гэты момант дзьверы адчыніліся й увайшоў Гэндальф.
– Мае вітаньні, – азірнуўся Більба. – Вельмі рады вашаць пабачыць.
– Я таксама – што магу цябе бачыць, – азваўся чараўнік, прысаджваючыся на крэсла. – Бо маю пільную патрэбу перакінуцца словам-другім на разьвітаньне. Падаецца мне, ты задаволены й мяркуеш, што ўсё прайшло цудоўна, адпаведна пляну?