З вады выпаўзла доўгае жылістае шчупала, мокрае, бляднае. У цемры яно адсьвечвала атрутным зялёным. Сьлізкія пальцы на ягоным канцы трымалі Фрода за нагу й цягнулі ў ваду. Сэм упаў на калені й секануў кордам.
Шчупала выпусьціла Фрода, і Сэм пацягнуў гаспадара прэч, гукаючы дапамогі. З вады высьлізнулі яшчэ два дзясяткі шчупалаў. Чорная вада бурліла, выпускаючы жудасны смурод.
– Усярэдзіну! На лесьвіцу! Хутчэй!!! – загадаў Гэндальф, адскокваючы.
Ягоны крык абудзіў астатніх, што стаялі здранцьвеўшы ад жаху. Адзіны Сэм яшчэ рухаўся, цягнучы Фрода. Кінуліся ўсярэдзіну – і своечасова. Сэм з Фрода пасьпелі падняцца хіба на паўтузіна прыступак, а Гэндальф толькі крочыў зноў на ніжнюю, калі хаплівыя шчупалы абрынуліся на вузкі бераг, чапляючыся за сьцены й за палавінкі брамы. Адно пралезла й за браму, вільготна пабліскваючы ў зорным сьвятле. Гэндальф прыпыніўся, азірнуўшыся. Аднак калі ён выбіраў, якім словам замкнуць дзьверы знутры, дык дарма. Бо мноства шчупалаў, віючыся, схапілі створкі з абодвух бакоў і з жудаснай сілаю ляпнулі імі. Аглушальна бразнуўшы, брама зачынілася, і абрынулася паўнюткая цемра. Звонку праз тоўстае каменьне глуха даносіўся скрыгат й грукат.
Сэм, яшчэ трымаючы Фродаву руку, сеў, зьнясілены, на прыступку.
– Небарака Біл! – вымавіў з дрыжыкамі ў голасе. – Добры мой конік! Ваўкі ды зьмяюкі! Зьмяюкі – гэта ўжо занадта для яго. Мне давялося выбіраць, спадару Фрода. Але ж я мушу йсьці з вамі.
Скрозь цемру пачулі, як Гэндальф спусьціўся да брамы й тыцнуў у яе кіем. Каменьне ўскаланулася, і дрыгат прабег па лесьвіцы, але брама не адчынілася.
– Так, так, – прамовіў чараўнік. – Шлях вяртаньня перакрыты, і дарога нам адна – на другі бок гор. Мяркуючы па гуках, перад брамай наваленае каменьне, дый прыбрамныя дрэвы выварачаныя й кінутыя ўпоперак, каб ня даць браме адчыніцца. Шкада, дрэвы былі прыгожыя й пражылі так доўга.
– Я прадчуваў нешта жудаснае з моманту, калі толькі мая нага кранула ваду, – прызнаўся Фрода. – Што гэта за пачвара ці пачвары?
– Ня ведаю, – адказаў Гэндальф. – Але кіраваліся ўсе гэтыя шчупалы адзінай мэтай. Напэўна, нешта выпаўзла ці было выгнанае з самых чорных глыбінных падгорных водаў. У нутрынах гэтага сусьвету ёсьць пачвары нашмат старажытнейшыя і злосьнейшыя за оркаў.
Чараўнік, аднак, не агучыў яшчэ адну сваю думку: што ці хто б ні пасяліўся ў возеры, ён ухапіў першым менавіта Фрода.
Барамір прамармытаў сабе пад нос, але гулкае рэха ўзмацніла ягоны голас, і ўсе пачулі хрыплы шэпт: "У глыбінях гэтага сусьвету, шаноўнае спадарства! Ці не туды мы й патрапілі насуперак маёй волі? Толькі хто ж нас выведзе з гэтай сьмяротнай цемры?"
– Я, – адказаў Гэндальф, – і Гімлі разам з мною. Сачы за маім кіем!
Чараўнік падняўся на колькі прыступак, узьняў кій, і зь ягонага канчара зазьзяла нязыркае сьвятло. Шырокая лесьвіца ўгару засталася, відавочна, непашкоджанай і бясьпечнай. Налічылі на ёй дзьве сотні прыступак, шырокіх і нізкіх, а наверсе ўбачылі праход пад аркаю дый роўны тунэль за ім.
– Давайце крыху прысядзем і паямо – прама пасярод уваходу, раз мы йшчэ не знайшлі бальнай залі! – прапанаваў Фрода.
Жах ад сустрэчы з шчупалам паціху праходзіў, і Фрода адчуў незвычайны голад. Прапанову ўсе падтрымалі з радасьцю, паселі на верхніх прыступках – размытымі ценьмі ў змроку. Калі падсілкаваліся, Гэндальф зноў выдаў кожнаму па глытку долаярскага мірувору.
– Баюся, надоўга яго ня хопіць, – вымавіў ён. – Але ж, мяркую, пасьля той прыбрамнай жуды ён неабходны. А калі нам не пашанцуе надзвычайна, рэшткі моцна спатрэбяцца, як сягнем другога выхаду. I з вадою асьцярожней! У Морыі шмат крыніцаў і струменяў, але іх вады нельга нат кранаць. Магчыма, мы не папоўнім нашыя біклагі, пакуль ня выйдзем у Дымрыльскую даліну.
– Калі тое будзе? – спытаў Фрода.
– Цяжка сказаць. Шмат ад чаго залежыць. Мяркую, калі пойдзем надта не ўхіляючыся, не заблытаемся ці не патрапім у непрыемнасьці – тры ці чатыры пераходы. Ад Заходняй брамы да Ўсходняй нават па прамой ня меней за сорак вёрстаў, а прамых шляхоў тут няма.
Адпачыўшы крыху, рушылі зноў. Усім карцела пакінуць Морыю як мага хутчэй, і хоць і стомленыя надзвычай, згодныя былі ісьці яшчэ некалькі гадзінаў. Гэндальф, як і раней, крочыў наперадзе. У левай руцэ ўздымаў кій, сьвятла якога хапала толькі каб высьветліць калідор на некалькі крокаў перад чараўніком, у правай трымаў меч Гламдрынг. За Гэндальфам ішоў Гімлі, і ягоныя вочы ўзблісквалі ў змроку, адбіваючы сьвятло, калі ён круціў галавою, азіраючыся. За гномам рушыў Фрода, сьціскаючы Джала. Лёзы Джала й Гламдрынга заставаліся цёмнымі – суцяшальная прыкмета, бо мечы, зробленыя эльфскімі кавалямі Даўніх дзён, зьзялі халодным сьвятлом, калі набліжаліся оркі. За Фрода ішоў Сэм, за ім – Ляголас, далей маладзейшыя хобіты й Барамір. У цемры за ўсімі, змрочны й маўклівы, крочыў Арагорн.