– Ну так! – адказаў Більба. – Хоць бліскавіца мяне зьдзівіла ды напалохала, праўда, не мяне аднаго. Маленькі дадатак ад вашці, ці ня так?
– Так. Ты мудра зрабіў, што трымаў пярсьцёнак у таямніцы ўсе гэтыя гады, і мне падалося, варта паказаць гасьцям нешта яшчэ, што магло б растлумачыць тваё раптоўнае зьнікненьне.
– І, напэўна, жарт сапсаваны. Ох, заўжды гэты нос тыцкаецца не ў свае справы, – Більба засьмяяўся. – Але ж, мяркую, вашаць, як заўсёды, ведаў лепей.
– Звычайна я ведаю лепей, калі ўвогуле ведаю. Але ж наконт тваёй справы ў меня аніякай пэўнасьці. Цяпер яна падышла да кропкі. Ты пажартаваў, напалохаўшы ды пакрыўдзіўшы большасьць сваякоў, дый падкінуў усяму Шыру нагоду патрапаць языкі дзён дзевяць, а то й дзевяноста дзевяць, што больш падобна да праўды. I што ж ты рабіцьмеш зараз?
– Наладжу сабе вакацыі. Вельмі доўгія, як я казаў раней. Мабыць, да сканчэньня маіх дзён – наўрад ці я вярнуся. Насамрэч я й не пляную вяртацца, і ўсё падрыхтаваў... Я састарэў, Гэндальф. Я не выглядаю старым, але ж адчуваю гэта нутрынай. Добра захаваўся, анягож! – Більба нявесела пасьміхнуўся. – Насамрэч я пачуваюся, нібыта мяне расьцягнулі, размазалі, як драбніцу масла па надта вялікай лусьце хлеба. Неяк гэта няправільна. Мне патрэбны адпачынак ці нешта накшталт яго.
Гэндальф пільна ўгледзеўся ў Більба.
– Гэта сапраўды няправільна. Ведаеш, можа, твой плян усё ж такі найлепшы.
– Ну, я так вырашыў. Я хачу зноў пабачыць горы, разумееш, Гэндальф, горы. А потым знайсьці месца, дзе здолею нарэшце адпачыць – у цішыні й спакоі, бяз плоймы сваякоў, якія так і шнараць наўкол, і без чаргі наведнікаў, трасца на іх, што без супынку грукочуць у дзьверы. Можа, я знайду прытулак, дзе скончу кнігу. У мяне ўжо ёсьць цудоўная канцоўка для яе: "...і ён жыў шчасьліва да скону сваіх дзён".
– Спадзяюся, гэтак і будзе, – Гэндальф засьмяяўся. – А хто прачытае тваю кнігу з гэткай цудоўнай канцоўкай?
– Прачытаюць, пабачыш. Фрода ўжо чытаў, колькі там напісалася. Вашаць жа за ім прыгледзіць хоць адным вокам, праўда?
– Двума, і прыгледжу, і дагледжу, калі толькі здолею.
– Ён пайшоў бы з мною, калі б я запрасіў. Ён і прапанаў мне перад Вечарынай. Ды бачыш, не для яго гэта пакуль што. Я перад сьмерцю хачу яшчэ раз пабачыць Дзіказем'е й горы, а ён сэрцам тут, у Шыры. Палі, рачулкі, ляскі. Яму прыемна тут, утульна. Я ўсё пакінуў яму, апроч якіх дробязяў. Спадзяюся, ён зажыве шчасьліва, калі звыкне жыць сам па сабе. Час надышоў яму самому гаспадарыць.
– Усё пакінуў? – перапытаў Гэндальф. – I пярсьцёнак?
– Ну, ну так... амаль што, – прамармытаў Більба, запінаючыся.
– Дзе ён?
– У капэрце, калі вашці так ужо трэба ведаць, – сказаў нецярпліва Більба, – вунь там, на каміне... А не, не. Вось ён, у маёй кішэні. Ну так... ці ня дзіўна, – дадаў ціхенька сабе пад нос, – пасьля ўсяго, чаму не? Чаму яму там і не застацца?
Гэндальф зноў зірнуў на Більба, сувора й цяжка.
– Падаецца мне, Більба, лепей пакінуць яго тут. Ці ж ты сам не хацеў гэтага?
– Я хацеў, а цяпер не хачу. Калі ўжо гэткая пайшла гамонка, не хачу я яго аддаваць. I рацыі аніякай у тым ня бачу, каб яго аддаць. А ваша чаго мяне прымушае? – Більбаў голас раптам зьмяніўся. У ім пачулася раздражненьне й падазронасьць. – Увесь час вашці муляе мой пярсьцёнак. Я шмат чаго прыдбаў у вандроўцы, дык тое вашці нецікава, адзін пярсьцёнак.
– Так, муляе, – згадзіўся Гэндальф, – бо я хачу вызнаць праўду. Гэта істотна. Чароўныя пярсьцёнкі – рэчы няпростыя, рэдкія й надта цікавыя. У мяне да твайго пярсьцёнка, так бы мовіць, прафэсійная цікаўнасьць. I я надта хачу ведаць, дзе ён, а ты ж у нас зноў сабраўся ў вандроўку. А таксама мушу сказаць табе, што ты дастаткова валодаў ім. Табе ён больш не патрэбны, павер мне.
Більба пачырванеў, і ў ягоных вачох бліснулі агеньчыкі злосьці. Твар, звычайна дабрадушны, стаў пахмурым.
– Чаму не? Ён мой, кажу табе, мой! Мая каштоўнасьць. Так, мая каштоўнасьць!
Твар чараўніка застаўся суворым, спакойным і ўважлівым, хоць на самай справе Гэндальф занепакоіўся й нават напалохаўся.
– Яго называлі так раней. Ня ты.
– А цяпер я называю. Чаму не? Нават калі й Глыкс яго так называў. Пярсьцёнак цяпер не ягоны, а мой. I я яго не аддам, вось.
Гэндальф устаў.
– Гэта будзе найвялікшым глупствам, Більба. I з кожным тваім словам гэта відавочней. Ці ты ня бачыш – цяпер ён валодае табою, а ня ты ім. Адпусьці яго – і ён адпусьціць цябе!
– Я раблю, як хачу! Мне ніхто ня ўказ!
– Цішэй, даражэнькі мой хобіт! Усё тваё доўгае жыцьцё мы былі сябрамі. Табе не падаецца, што ты мне крыху вінны? Давай жа! Зрабі, як абяцаў: пакінь пярсьцёнак!