– Зірніце на Тол Брандыр! – абвесьціў Арагорн, паказваючы на гару пасярэдзіне. – Леваруч стаіць Аман Лэ, гара Слыху, а праваруч – Аман Эн, гара Зроку. У дні вялікіх каралёў на іх вяршынях былі назіральныя вежы й там трымалі варту. I я чуў, што аніводны чалавек альбо зьвер аніколі ня крочылі на бераг Тол Брандыру. Яшчэ да цемры мы сягнем вартавых гораў. Я чую, як кліча мяне спрадвечны сьпеў Рэрасу.
Вандроўнікі крыху адпачылі, дазволіўшы плыні несьці іх пасярэдзіне возера, паелі, а тады зноў узяліся за вёслы й засьпяшаліся. Заходнія берагі ўжо агарнуў цень сутоньня, і сонца зачырванела. Там і тут у нябёсах запальваліся першыя зоры. Тры гары ўзвышаліся наперадзе – чорныя абрысы ў змроку. Рэрас аглушальна роў. Начная цемра ўжо легла на возера, калі падарожнікі нарэшце дабраліся да ўзножжа гары.
Сканчаўся дзясяты дзень вандроўкі па рацэ. Глухаманьне ляжала за сьпінамі. Цяпер рушыць наперад было нельга не абраўшы кірунку. На захад або на ўсход? Падарожжа сягнула апошняй сваёй ступені.
10. Парушэньне Зьвязу
Арагорн павёў чоўны па правым ручве ракі. Там уздоўж заходняга берагу, зацененага Тол Брандырам, ля ўзножжаў Аман Эн цягнуўся зялёны луг. За ім павольна ўздымаліся схілы, парослыя дрэвамі, дрэвы абрамлялі й выгнуты дугою азёрны бераг. Крынічка з вуркатаньнем зьбягала па схіле й саскоквала ў траву.
– Тут і адпачнем сёньня, – вырашыў Арагорн. – Гэта луг Парт Гален. Файнае месца ў летнія часы даўніны. Спадзяюся, ліха яшчэ не дабралася сюды.
Выцягнулі чоўны на зялёны бераг і побач зь імі заначавалі. Выставілі вартавога, аднак ніякай прыкметы ворагаў за ноч ня ўгледзелі. Калі Глыкс па-ранейшаму сачыў за імі, то бязгучна й нябачна. Аднак пасярод ночы Арагорна агарнуў непакой: ён круціўся й раз-пораз прачынаўся. Задоўга да раніцы ўзьняўся ды крочыў да Фрода, які толькі прыняў варту.
– Чаму ня сьпіцца? – спытаў Фрода. – Не твая ж чарга вартаваць.
– Ня ведаю. Нейкая пагроза ўвайшла ў мой сон, нейкі злавесны цень. Ці ня выцягнуў бы ты свой корд?
– Нашто? Ці ж ворагі побач?
– Ну, зірнем, што пакажа Джала.
Тады Фрода дастаў эльфскі клінок з похваў. I пабачыў у страху й адчаі, што краі ляза слаба пабліскваюць.
– Оркі! – выдыхнуў ён. – Няблізка, але ж і ня надта далёка.
– Таго я й баяўся. Аднак, магчыма, яны не на нашым беразе. Сьвеціцца слаба. Можа, паказвае на якіх варожых выведнікаў, што шнараць па схілах Аман Лэ. Я ніколі раней ня чуў пра оркаў на ўзгорках Аман Эн. Праўда, хто ведае, што можа здарыцца нашай ліхой часінай, калі Мінас Тырыт болей не трымае шлях па Андуйне. Раніцою давядзецца пасьцерагчыся.
Дзень прыйшоў як агонь і дым. Нізка на ўсходзе чорнымі палосамі паўсталі аблокі, быццам дым ад вялікага пажарышча. Узыходнае сонца высьветліла іх зьнізу каламутнай чырваньню, але неўзабаве выкараскалася з-за іх у чыстыя нябёсы. Вяршыня Тол Брандыру зазьзяла золатам. Фрода зірнуў на ўсход на гэтую высокую выспу. Бакі яе строма ўздымаліся з хуткай вады. Высока над каменнымі сьценамі берагоў да схілаў чапляліся дрэвы, і вяршыня аднаго кранала карані другога, а над апошнімі зноў уздымаўся шэры мур недаступных скалаў, каранаваны высачэзным каменным сьпічаком. Мноства птушак кружляла вакол яго, але аніякіх іншых істотаў не было відаць.
Калі падсілкаваліся, Арагорн прамовіў да ўсіх:
– Нарэшце надышоў дзень выбару, які мы гэтак доўга адкладалі. Што цяпер адбудзецца зь Зьвязам Пярсьцёнка, з усімі намі, што столькі часу падарожнічалі разам? Ці павернем мы на захад з Барамірам да войнаў Гондару, ці накіруемся на ўсход, да жаху й ценю, ці парушым нашае сяброўства ды разыдземся, як пажадаецца кожнаму? Да якога рашэньня мы ні прыйшлі б, прыняць яго трэба хутка. Вы ведаеце, што ворагі на ўсходнім беразе. А я баюся, што оркі маглі перабрацца й на заходні.
Павісла доўгая цішыня. Аніхто не варушыўся, не падаваў голасу.
– Ну, Фрода, – азваўся Арагорн нарэшце. – Баюся, цяжар вырашэньня ляжыць на табе. Ты – Ахоўнік, прызначаны Сьветлай Радай. Твой уласны шлях здольны вызначыць толькі ты. Больш я не магу табе параіць. Я – ня Гэндальф, хоць і намагаўся несьці ягоны цяжар падчас падарожжа. Я ня ведаю, што ён плянаваў для гэтага моманту, калі плянаваў увогуле. Верагодней за ўсё, калі б мы сягнулі гэтага месца разам, выбар усё адно застаўся б за табою. Бо такі твой лёс.
Фрода адразу не адказаў.
– Я ведаю, што трэба сьпяшацца, – вымавіў тады павольна, – але пакуль ня здольны выбраць. Бо мая ноша сапраўды цяжкая. Падаруйце мне шчэ гадзіну, і я абвяшчу маё вырашэньне. Дазвольце мне падумаць на самоце!