На паўночны ўсход схіл быў вельмі круты, нібыта працягваўся яшчэ далёка пад дрэвамі, як абрывістыя берагі выспы, гары насамрэч, што ўзьнімаецца з глыбіняў. Хобіты паселі на ўскрайку, пазіраючы на лес пад сабою, падсілкаваліся другім сьняданкам. Калі ўжо перайшло за полудзень, заўважылі далёка на ўсходзе шэра-зялёныя абрысы Лысагор'я, зь якім пушча межавала з таго боку. Тое іх надта ўзрадавала, бо добра было пабачыць хоць бы нешта за межамі лесу. Хоць ісьці ў той бок хобіты зусім не зьбіраліся: Лысагор'е ў хобіцкіх паданьнях мела рэпутацыю ледзь ня горшую за Старую пушчу.
Пад'еўшы, выправіліся зноў. Сьцяжынка, якая прывяла да стромы, зноў узьнікала з паўночнага боку. Але далёка па ёй не праехалі, бо яна, відавочна, паступова забірала направа. Хутка й спускацца пачала, і хобіты ўцямілі, што яна вядзе да даліны Іўі. А туды ж зусім ня трэба. Паспрачаўшыся крыху, вырашылі пакінуць сьцежку ды скіравацца на поўнач. Шлях там, і ня надта ўжо далёка, хоць яго й ня здолелі разгледзець зь вяршыні. Да таго ж на поўнач і мясцовасьць падавалася сушэйшай і болей адкрытай, і дрэвы на схілах танчэйшымі, а дубы, асіны й іншыя – дзівосныя, безыменныя – дрэвы ляснога гушчару зьмяняліся соснамі ды елкамі.
Спачатку рашэньне бачылася правільным. Ехалі хутка, аднак калі толькі бачылі пробліск сьвятла на паляне, паварочвалі да яго й паступова, амаль таго не заўважаючы, – на ўсход. Потым гушчар зноў зрабіўся шчыльнейшым – і якраз там, дзе здалёк дрэвы падаваліся тонкімі й праезд паміж імі вольным. Раптам на шляху апынуліся глыбокія яміны, нібыта каляіны ад гіганцкіх колаў ці старыя канавы альбо дарогі, даўно ўжо пазабытыя й зарослыя ажыньнікам. Ляжалі яны звычайна ўпоперак патрэбнага напрамку, і перасекчы іх было мажліва толькі караскаючыся ўніз і зноў наверх – з поні надта цяжка й клопатна. Калі спускаліся, сустракалі шчыльныя кусты ды буралом. Налева празь яго чамусьці было зусім не прабрацца, а направа неяк лягчэй, і даводзілася праходзіць па дне, пакуль знаходзілі шлях угору. А там дрэвы ўжо былі больш змрочныя й пагрозьлівыя, і налева зьвярнуць рабілася ўсё цяжэй. Паступова хобіты адхіляліся ўсё больш направа й уніз па схіле.
Праз гадзіну ці дзьве згубілі ўсялякае ўяўленьне пра тое, куды рухаюцца, хоць і было ясна, што даўно ўжо не на поўнач. Іх вялі, і яны проста ішлі туды, куды іх прымушалі, – на паўднёвы ўсход, у самае сэрца пушчы.
Ужо й вечарэла, калі выкараскаліся праз гушчар у канаву, шырэйшую й глыбейшую за ўсе тыя, празь якія прабіраліся раней. Яе схілы былі такія стромыя, нават і навісалі над падарожнікамі, што выбрацца адтуль разам з поні й валізамі падавалася ўвогуле немагчымым – ані назад, ані ўперад. Засталося толькі ісьці па дне ўрвішча – уніз. Зямля памякчэла, месцамі й захлюпала пад нагамі, з схілаў там і тут зьбягалі крынічкі – і неўзабаве хобіты ўжо рушылі ўздоўж ручаіны, якая цьвірчэла па зарослым травою лагве. Потым спуск пастрамеў, ручай набраў моцы, загаманіў і запырскаў пенаю, імкнучыся ўніз. Хобіты ішлі па глыбокай, змрочнай лагчавіне, і галіны дрэваў дахам змыкаліся над імі далёка ў вышыні.
Колькі часу прабіраліся ўздоўж рачулкі – і нечакана выйшлі на сонца, нібыта выбраўшыся з-за брамы на прастору. Спаткалі шырокі луг, парослы травою й чаротам, і, азірнуўшыся, убачылі, што й на самай справе рушылі па глыбокай цясьніне ў стромкім ускрайку рачной даліны, амаль адхоне. З другога боку ўзьнімаўся другі ўскраек, гэткі сама круты. А паміж імі, на патаемных лугавінах уздоўж ракі, панаваў мяккі, дрымотны восеньскі надвячорак, заліты залатым сьвятлом. Сама рака, цёмная, з бурай вадою, цякла павольна й лянотна. Старыя лозы схіляліся над ёю, акаляючы берагі, паваленыя лозы ляжалі ў нежывой вадзе, якую сьпярэсьцілі тысячы апалых лазіных лісткоў. Безьліч іх кружляла ў паветры, нібыта залаты сьнегавей. Дзьмуў мяккі цёплы ветрык, шапацеў чарот, і ціхенька парыпвалі лазіныя галіны.
– Ну, цяпер я хоць бы ведаю, куды нас занесла, – сказаў Мэры. – Прама ў супрацьлеглым напрамку, у даліну Іўі. Ну, пайду разьведаю, чаго там.
Ён выйшаў пад сонца й хутка зьнік у высокай траве. Неўзабаве зьявіўся й распавёў, што паміж адхонам і ракою глеба даволі надзейная, месцамі й каля самай вады.
– I яшчэ, – дадаў ён, – знайшоў нешта падобнае на сьцежку па нашым беразе. Калі пойдзем налева, уздоўж ракі, раней ці пазьней абавязкова выйдзем з лесу на ўсходні бок.
– Так мо яно так, – засумняваўся Піпін, – гэта калі сьцежка вядзе датуль і не зьнікае ў якой дрыгве. Хто ж гэтую сьцежку пратаптаў, як мяркуеш, ды зь якой нагоды? Упэўнены, не для нашай палёгкі. Чым далей, тым болей гэтая пушча падазроная. Хутка я паверу ва ўсё казкі пра яе. Ты ўяўляеш сабе, як далёка на ўсход нам давядзецца прайсьці?