o Pruvita per (da) la fakto.
o La kapo esas kovrita per (da) nigra chapelo.
2. Figurale:
Exempli
o Venkar per (pro) la taktiko.
o Lua adepti kontas per milioni.
34
o Okupar su per gardenkulturo.
o Amuzar su per ludar shako.
o Kombatar per akra vorti.
o Impresar per (pro) lua richeso.
(Komparez D 2 pri la remplaseso di la prepoziciono.)
F 13. Kompozita konjuncioni
Per prepozicioni: Segun ke esas posibla, omna prepozicioni povas juntesar kun la
konjunciono ke. Do on povas formacar:
o malgre ke,
o por ke (Komparez F 4. ),
o pri ke,
o pro ke,
o segun ke,
o sen ke.
Ma la totala formulo esas:
o malgre to ke,
o segun ito ke, edc.
Do la pronomo ito (to) ordinare supresas.
Exempli
o Segun ke nia samideani helpas ni en nia entraprezo, nia editeyo esas en la situeso
publikar ankore diversa verki.
o Nam, malgre ke relative multi ja existas en nia idiomo, ni esas tamen dil opiniono ke
ni bezonas anke ja nun kelka altri.
o Ma ni ja spensas multo por nia ideo; pro to ni pregas nia samideani abonar su a nia
revuo por ke ni povez poke kompensar nia kusti.
o Sen ke ni desesperas pro ke ni ne recevas til nun sat multa aboniti, tamen ni tre joyus,
e plu volonte laborus se ni esus recevinta li.
o Ma pri ke ni ne povas suportar deficito, e pri ke ni pro to ne duros publikar nia revuo,
pri talo nia lektanti ne bezonas pavorar.
G 13. -izar – havas la senco provizar, plenigar, dotar ulo per to quan la radiko indikas.
Radiko nur substantivo:
acentizar, adresizar, aerizar, alkoholizar, amilizar, anmizar, aquizar, arborizar, arjentizar,
armizar, asfaltizar, balsamizar, bendizar, betonizar, bordizar, brechizar,bridizar, bronzigar,
butrizar, cementizar, cirajizar, datizar, dentizar, digizar, diplomizar, dokumentizar, emaliizar,
figurizar, flagizar, florizar, formizar, fumizar, furizar, gipsizar, gloriizar, gluizar, gradizar,
gudrizar, gumizar, harmoniizar, harnesizar, hipotekizar, honorizar, incensizar, instrumentizar,
irisizar, jaspizar, kadrizar, kalkizar, kanalizar, kanelizar, karakterizar, kartonizar, katalogizar,
katenizar, kelizizar, klientizar, klikizar, klistizar, klovizar, koloniizar, kolorizar, konturizar,
korkizar, korpizar, kostumizar, kotizar, krenelizar, kronizar, kubitizar, kuprizar, kurasizar,
kuvertizar, lacizar, lakizar, lardizar, limitizar, lineizar, lokizar, lumizar, magnetizar, makadamizar,
makulizar, markizar, mashinizar, mastizar, masticizar, matrikulizar, metalizar, moblizar,
motivizar, nikelizar, nivelizar, nomizar, notizar, nuancizar, nubizar, numerizar, ondizar,
orizar, ordenizar, organizar, orientizar, orlurizar, oxidizar, ozonizar, parfumizar, parquetizar,
pasionizar, pasmentizar, pavizar, pechizar, petrolizar, piklizar, pimentizar, piprizar, plakizar,
plankizar, plumbizar, pomadizar, populizar, porcionizar, prefacizar, premiizar, privilejizar,
pudrizar, pulverizar, puntizar, rangizar, regulizar, reliefizar, rigizar, rimizar, ringizar, rivetizar,
sablizar, salizar, saponizar, selizar, signizar, signalizar, skemizar, skrubizar, specizar, spicizar,
stanizar, sterkizar, stilizar, strekizar, striizar, stukizar, sukrizar, sulfurizar, sulkizar, sunizar,
35
suolizar, tapetizar, tarifizar, tektizar, titolizar, vacinizar, vatizar, vaxizar, velizar, venenizar,
ventizar, vernisizar, vestizar, vildizar, zinkizar, zonizar.
C 10. (Adjuntajo) – Omna verbi kun la sufixo -izar esas transitiva.
G 14. -ifar – signifikas produktar, fabrikar, facar to quon la radiko expresas.
Radiko nur substantivo:
armifar, birifar, brandifar, burjifar, butrifar, cintilifar, dentifar, dramatifar, esamifar, fablifar,
fairifar, flamifar, florifar, forejifar, frayifar, fruktifar, grumelifar, gutifar, interestifar, jermifar,
klasifar, kordifar, kriblifar, laktifar, larmifar, legifar, loklifar, monetifar, nestifar, nodifar,
ondifar, oraklifar, ovifar, pacifar, panifar, paperifar, parfumifar, perlifar, polvifar, pusifar,
radikifar, radiifar, rimifar, salivifar, sangifar, saponifar, selifar, shuifar, signifar, sinuifar,
skemifar, specifar, spumifar, squamifar, stratifar, sudorifar, tresifar, truifar, ulcerifar, versifar,
vinifar, vortifar.
G 6. (Adjuntajo) -isto – Ni povas uzar -if- + -isto:
armifisto, birifisto, kordifisto, legifisto, metalifisto, pacifisto, panifisto, sukrifisto.
G 11. (Adjuntajo) -eyo – Ni povas uzar -if- + -eyo:
birifeyo, kordifeyo, monetifeyo, panifeyo, potifeyo, sukrifeyo.
G 15. ex- – uzesas por karakterizar homo qua havas plu frue ta profesiono, okupeso od ofico
quan la radiko montras;
ex- nultempe montras ula kauzo pro quo ta homo ne plus esas aktiva, ma nur en tote neutrala
senco la fakton ke il plu frue havis tal okupeso.
Radiko nur substantivo (eventuale quale mediato):
exbankisto, exdirektisto, exkapitano, exkasisto, exkonsilanto, exoficisto, exprezidanto.
Exerco 5
1. Esas evidenta ke la esperanti per (pro) lia exajeri pri lia nombro e difuzeso di lia idiomo
ofte rekrutas plu mult adherenti kam nia propagisti per lia logikal e ciencal argumenti.
Ma ti ne desesperez pro to! Nam quante plu multa homi lernas ta idiomo, tante plu
nia komun ideo esos difuzata en la tota mondo. Fine, ni venkos; nam dop ni stacas, la
ciencisti ed eruditi.
2. Kelka indijanto preferus vivar nur per pano ed aquo kam fraudar lua kunvivanto nur
pri un centimo; ma kelka richo, kun lua reputeso pro lua richeso ne hezitas fraudar tam
indijanti kam richi (indijanti e richi).
3. Qua tam bone versifas kam il, ta esas segun mea opiniono vera poeto.
4. Quale en plu frua tempo (plu frue} la sklavi esis laboranti dil richi e nobeli, tale la
laboristi di kelka fabrikeyo ofte esas anke nur speco de moderna sklavi.
5. Quante plu on voyagis en stranjera landi, tante plu bone on savas taxar l’interna valoro
di nia propra kustumi.
6. Ta desfortuno ne min esas en lia mento kam via fortuno en (la) via.
7. Segun nia legi ne esas permisata okupar tale e tante la ne ja sat multe adulti, quale e
quante on okupas la adulta laboristi.
8. Ka vu ne konocas l’impero di (da, de) Deo? «Amez vua vicino tam kam vu ipsa!»
9. La rezulti ne esas tala qualin ni expektis malgre ni ne sparis tam tempo kam mono
(tempo e mono).
10. Nulo tam klare karakterizas la homo kam lua maniero ridar.
36
11. Me esperas ke ne trublas vu se me ne povas aceptar vu kun tam joyoza mieno kam me
dezirus.
12. La paperifisti produktas papero en la paperifeyi e la paperisti (papervendisti) vendas ol
en lia papervendisteyi (paperala butiki).
13. Oportas ke on kanalizez la tota urbo ke tala stando quala ol esas prezente tre nesanigiva.
14. Sen ke ni marchis tro rapide, ni multe sudorifas. Certe to venas de ke ni ne povis sat
multe transpirar dum la pluvo.
15. Ante du hori la exdirektisto vidis ula viro, stacanta avan la fabrikeyo.
37
6ma Leciono